خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ در حالي که سال‌ها براي حفظ مدارس تاريخي استان خوزستان تلاش شده اما مصوبه‌اي که در سال 1385 توسط استانداري و با حضور مدير وقت ميراث فرهنگي استان و مسئولان سازمان نوسازي و تجهيز مدارس وزارت آموزش و پرورش به امضاء رسيد، همچنان عامل تخريب مدارس تاريخي اين استان است. امروز اين مصوبه آخرين حلقه تاريخ کهن آموزش خوزستان را تخريب مي‌کند.
قدمت آموزش و پرورش خوزستان به 3500 سال مي‌رسد. در زمان حفار‌ي‌هاي محوطه باستاني هفت تپه به سرپرستي دکتر عزت الله نگهبان الواحي گلي کشف شد که پس از بررسي‌هاي علمي باستان‌شناسان مشخص شد که الواح مذبور سياه مشق مکتب خانه و متعلق به 1500 قبل از ميلاد يعني دوره اوج اقتدار فرمانروايي ايلام (دوره ايلام ميانه) است.
به بيان ساده در دوره ايلام مکتب خانه‌هايي (يا مدرسه هاي کوچک) وجود داشت که در آن به تعليم و تربيت دانش‌آموزان پرداخته مي‌شد. بنابراين نخستين مدارس ايران و خوزستان در 1500 قبل از ميلاد فعاليت خود را آغاز کردند.
جريان آموزش و پرورش در دوره هخامنشي بر اساس برنامه آموزشي پادشاهان هخامنشي ادامه داشت. از روند آموزش و پرورش در دوره اشکاني اطلاعي در دست نيست لکن با ظهور شاهنشاهي ساساني و توجه ويژه شاهان ساساني به موضوع علم و تعليم و تربيت، آموزش و پرورش يکي از دوره‌هاي درخشان خود را سپري کزد که نمونه شاخص آن ايجاد دانشگاه جندي شاپور در شرق دزفول کنوني است.
در دوره اسلامي و پس از افول جندي شاپور عطش علم خواهي و علم طلبي خوزستاني‌ها در نظاميه‌ها که اين مدارس به نظام الملک منسوب بود ظهور و تداوم پيدا مي‌کند.
نظاميه‌ها چندين دهه متولي آموزش و پرورش کشور بودند که پس از زوال اين مراکز مکتب خانه‌ها و حوزه‌هاي علميه بار آموزش و پرورش را بر دوش کشيدند.
بخشي از سفرنامه ايران‌گردان و جهانگرداني که به خوزستان سفر کرده‌اند اشاره‌اي به مدارس آن دوره شده است از جمله آنکه ابن بطوطه در سفرنامه خود اشاره‌اي به فعاليت مدرسه در شوشتر دارد.
از اواخر دوره قاجار و اوايل پهلوي با ايجاد مدارس جديد و سيستم مدرن آموزشي، آموزش و پرورش، دوره جديدي از حيات تاريخي خود را آغاز مي‌کند. مدارسي که هم‌اکنون به عنوان مدارس قديمي خوزستان شناسايي و تحت حفاظت قوانين و مقررات ناظر بر حفاظت از آثار تاريخي – فرهنگي قرار دارند. اين مدارس آخرين حلقه از زنجيره مدارس کهن خوزستان و تاريخ آموزش و پرورش هستند.
اداره کل ميراث فرهنگي وقت خوزستان از سال 1378 خورشيدي ثبت آثار تاريخي فرهنگي استان خوزستان و از جمله مدارس تاريخي استان را آغاز کرده و جهت کسب اطلاع از مدارس تاريخي استان ليست تمامي مدارس استان را از اداره کل آموزش و پرورش خوزستان استعلام و اداره مذکور در خرداد ماه سال 1378 ليست 144 مدرسه استان خوزستان که بين سالهاي 1300 تا سال 1327 در استان خوزستان ساخته شده‌اند را به اداره کل ميراث فرهنگي ارسال کرده و اداره کل ميراث فرهنگي به تدريج ثبت مدارس قديمي استان را در برنامه کاري خود قرار مي‌دهد که از جمله مدارسي که در آن زمان به ثبت رسيد، مدرسه تاريخي امام خميني(شاپور سابق) در اهواز و مدرسه "مهرگان" در آبادان بود.
برنامه فراگير حفاظت از مدارس تاريخي خوزستان از سال 1384 آغاز شد. در نيمه نخست سال 1384 اداره کل ميراث فرهنگي وقت خوزستان به موازات اجراي برنامه وسيع شناسايي مدارس تاريخي استان، که طي آن 127 مدرسه تاريخي در سطح استان شناسايي شد مکاتبات و پيگيري‌هاي خود را از طريق اداره کل آموزش و پرورش خوزستان با هدف حفاظت و صيانت از اماکن آموزشي تاريخي استان آغاز کرد.
در مهرماه 1384 شوراي عالي آموزش و پرورش در بيست و پنجمين جلسه خود نحوه اداره مدارس ماندگار را در دستور کار قرار داده و تصويب کرد. برابر تعريفي که شوراي ياد شده از مدارس ماندگار ارائه داده، مدارس ماندگار به واحدهايي اطلاق مي‌شود که از قدمت تاريخي و سوابق درخشان علمي، آموزشي و فرهنگي در سطح ملي يا استاني برخوردار هستند. پس از وصول مصوبه مذکور به استان خوزستان، اداره کل آموزش و پرورش خوزستان در آبان ماه سال 1384 فهرست مدارسي که با توجه به تعريف مدارس ماندگار در مصوبه شوراي عالي آموزش و پرورش کشور، قابل حفاظت و صيانت تحت عنوان مذکور هستند را از اداره کل ميراث فرهنگي وقت درخواست کرد و اداره کل ميراث فرهنگي در آذرماه 1384 ليست 127 مدرسه تاريخي شناسايي شده و 12 مدرسه ثبت شده در فهرست آثار ملي را که با ضوابط مصوبه شوراي عالي آموزش و پرورش نيز همخواني داشته و مشمول مصوبه ياد شده بودند را به اداره کل آموزش و پرورش خوزستان ارسال کرد.
که از جمله مدارس ثبت شده مي‌توان به مدارس معزي در دزفول، توحيد در رامهرمز، رازي، فرهنگ، رهنما ، فروغي در آبادان اشاره کرد.
در ليست مدارس تحت خفاظت مي توان به 10 مدرسه در اهواز، به 11 مدرسه در شوشتر، به 12 مدرسه در دزفول، به 31 مدرسه در مسجد سليمان، به 61 مدرسه در آبادان و... اشاره کرد.
کل آموزش و پرورش خوزستان که انتظار مواجه با 139 مدرسه تاريخي در خوزستان را نداشته و ظاهرا برنامه خاصي جهت تخريب بسياري از اين آخرين حلقه از آموزشگاه‌هاي تاريخي استان را تدوين کرده بود بسان کسي که با يک تنگ آب يخ از خواب پرانده شده باشد به جاي همکاري جهت حفاظت و صيانت از مدارس تاريخي استان از آذر ماه سال 1384 تا تير ماه سال 1385 کشمکش نفس‌گير و سنگيني ما بين اداره کل آموزش و پرورش خوزستان و اداره کل نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس استان خوزستان از يک طرف و اداره کل ميراث فرهنگي خوزستان و سازمان هاي مردم نهاد، دوستدار ميراث فرهنگي، آغاز شد.
از سوي ديگر دفتر هماهنگي‌هاي بين‌المللي وزارت آموزش و پرورش در بهمن ماه سال 1384 ايجاد شبکه مدارس وابسته به سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسکو) در 21 استان کشور را اعلام کرد. در آبان ماه سال 1374 پروژه مدارس وابسته به يونسکو در جريان بيست و هشتمين اجلاس کنفراس عمومي يونسکو مطرح و قطعنامه طرح حمايت از برنامه مشارکت جوانان در حفظ و اشاعه ميراث فرهنگي تصويب سه مدرسه در مجاورت سه اثر تاريخي مسجد جامع اصفهان، تخت جمشيد شيراز و چغازنبيل شوش و شوراي عالي آموزش و پرورش مصوب کرد که پروژه مدارس وابسته به يونسکو اجرا شد که پروژه مذکور هيچ گاه در مجاورت آثار فوق اجرايي نشد.
ده سال بعد شوراي عالي آموزش و پرورش تصميم گرفت تا پروژه ياد شده را به 21 استان کشور توسعه دهد که ظاهرا" اين طرح نيز در بايگاني راکد وزارت آموزش و پرورش خاک بي توجهي مي‌خورد.
با اعلام تصميم شوراي عالي آموزش و پرورش از سويي اميدهاي تازه‌اي براي فعلان فرهنگي و سازمان‌هاي مردم نهاد حامي ميراث فرهنگي و اداره کل ميراث فرهنگي خوزستان جهت حفاظت از مدارس تاريخي استان، تحت عنوان مدارس وابسته به يونسکو بوجود آمد. لکن مصوبه ياده شده کام اداره کل آموزش و پرورش و اداره کل نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس را تلخ کرد و کشمکش بر سر ماندگاري و نابودي مدارس تاريخي استان را از سوي دو طرف موضوع وارد مرحله تازه‌اي کرد.
تلاش دو طرف موضوع براي حفاظت از يک سو و براي تخريب از سوي ديگر در نيمه اول سال 1385 خورشيدي ادامه يافت. تا اينکه اداره کل آموزش و پرورش خوزستان که در برابر قوانين و مقررات ناظر بر حفاظت از آثار تاريخي، فرهنگي فعاليت مستمر و پيگيري مسئولان و کارشناسان اداره کل ميراث فرهنگي خوزستان و مصوبات شوراي عالي وزارت آموزش و پرورش خود را ناتوان از تعرض به مدارس تاريخي استان مي‌ديد به استانداري خود متوسل شده و تقاضاي تشکيل کارگروه آموزش و پرورش با موضوع رسيدگي به مدارس تاريخي استان (و يا به تلقي اداره آموزش و پرورش مدارس قديمي و مخروبه) را از استانداري کرد که جلسه کارگروه آموزش و پرورش در استانداري خوزستان در تيرماه سال 1385 تشکيل و پس از ارائه دلايل اداره کل آموزش و پرورش خوزستان مبني بر لزوم تخريب مدارسي که از سوي اداره کل ميراث فرهنگي بعنوان مدارس تاريخي اعلام شده از يک سو، و دفاع ضعيف مدير کل وقت اداره ميراث فرهنگي خوزستان به در خواست استاندار مبني بر لزوم تخريب تاريخ آموزش و پرورش در استان خوزستان،کار گروه ياد شده در اولين بند مصوبه خود چنين تصويب نمود که: "ميراث فرهنگي يازده واحد آموزشي که بعنوان آثار تاريخي به ثبت رسيده را حفاظت و مابقي توسط اداره نوسازي مدارس تخريب شود".
مصوبه ياد شده تمامي تلاش‌هاي چند ساله فعالان فرهنگي براي حفاظت از مدارس تاريخي را يکبارنابود کرد. کاملا"مشخص بود که مصوبه ياد شده برخلاف قوانين و مقررات ناظر بر حفاظت از آثار تاريخي ـ فرهنگي وحتي مصوبات شوراي عالي آموزش و پرورش وزارت آموزش و پرورش است. به همين دليل با توجه به اينکه بر اساس مصوبه‌اي غير قانوني ورق به نفع اداره کل آموزش و پرورش برگشته بود تلاش‌هاي وسيعي از سوي فعالان فرهنگي و انجمن‌هاي دوستداران ميراث فرهنگي براي جلوگيري از تخريب مدارس تاريخي بر اساس مصوبه‌اي غير قانوني آغاز شد که تاکنون نيز ادامه دارد.
اداره کل ميراث فرهنگي خوزستان از زمان تصويب مصوبه ياد شده حفاظت از مدارس تاريخي را رها کرده و بار حفاظت گنجينه تاريخ آموزش وپرورش در استان خوزستان را بر دوش انجمن هاي دوستداران ميراث فرهنگي نهاد.
ظاهرا هنوز براي مسئولين اداره کل آموزش و پرورش و اداره کل نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس حفظ و نگهداري مدارس تاريخي استان فاقد توجيه است که هر چند گاهي شاهد تعرض به مدارس تاريخي و سعي بر تخريب آخرين حلقه تاريخ کهن آموزش و پرورش در خوزستان هستيم.
مجتبي گهستوني
منبع : خبرگزاری میراث فرهنگی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر