خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ برج جهان‌نما پس از يک دهه مجادله با ميدان نقش‌جهان کوتاه شد و آخرين قطعنامه يونسکو مورد اجرا قرار گرفت. هرچند مشکل منظر آسماني اين ميدان صفوي تمام شد، اما خط دوم مترو اصفهان محور شمالي آن را هدف قرار داده و در کنار مخالفت‌هاي زيادي که با عبور مترو از زير ميدان نقش‌جهان شده اما هنوز هيچ تغييري در بهبود اين مسير داده نشده است.
به گزارش CHN با فرا رسيدن سي و چهارمين نشست سالانه مرکز ميراث جهاني يونسکو در برزيل، ميدان نقش‌جهان يک‌بار ديگر مورد داوري اعضاي کميته ميراث جهاني قرار مي‌گيرد تا مشکلات منظر آسماني آن که به دليل ساخت بنايي موسوم به برج جهان‌نما مورد خدشه قرار گرفته بود بررسي شود. هرچند پيش‌بيني مي‌شود اين مشکل امسال برطرف شود، اما با عبور مترو از زير اين ميدان تاريخي، تهديد‌هاي تازه‌اي آغاز مي‌شود.
برج جهان‌نما، بنايي به ارتفاع بيش از 50 متر بود که در 700 متري ميدان جهاني نقش‌جهان ساخته شد و از آنجايي که ارتفاع غيرمجاز اين ساختمان منظر آسماني ميدان نقش‌جهان را خدشه‌دار کرده بود، يونسکو خواستار تعديل آن شد. اين خواسته يونسکو نزديک به يک دهه دنبال شد و هرچند يونسکو بارها ايران را تهديد به خروج ميدان نقش‌جهان از فهرست آثار ميراث جهاني کرد اما در نهايت تخريب طبقات اضافي برج جهان‌نما از سال 1384 آغاز شد و در سال 1389 به پايان رسيد.
اواخر سال گذشته هياتي متشکل از "جونکو تاني‌گوچي"، مسئول امور فرهنگي يونسکو در تهران، "فينگ جين"، از مقرر مرکز ميراث جهاني در پاريس و پروفسور "ايوا ساکي" از ايکوموس جهاني، بازديدهاي خودشان را از پروژه‌هاي مترو اصفهان و برج جهان‌نما آغاز کردند. هرچند نتيجه نهايي اين ديدار طي يک هفته آينده در مرکز ميراث جهاني مورد بازنگري و قضاوت قرار مي‌گيرد، اما هيات اعزامي از روند تعديل برج جهان‌نما راضي بودند.
داستان برج جهان نما در سال 1374 با پيشنهاد يك طرح توسط شهرداري در کميسيون ماده 5 قانون تاسيس شوراي عالي شهرسازي معماري آغاز شد. در پي اين پيشنهاد کاروانسراي صفوي تحديد تخريب شد و قريب به 15 سال مشکلات زيادي را براي ميدان نقش‌جهان به وجود آورد.
راز تجاوز به حريم آسماني ميدان نقش‌جهان در سال 1381 فاش شد. در تاريخ 4 تا 11 ژولاي 2002 (مردادماه سال 81) گروهي از متصديان برنامه ريزي شهري فرانسه به همراه کارشناساني از ايکوموس ( انجمن بين المللي سايت ها و بنا هاي تاريخي) از طرف کميته ميراث جهاني (WHC )، از محل ميدان نقش جهان و شهر اصفهان بازديد مي‌كنند.
اين گروه پس از بازديد از ميدان نقش‌جهان و برج جهان‌نما اظهار داشتند که ميدان نقش‌جهان را نمي‌توان منفرد و مجزا از اطراف آن ديد و آنچه که در قالب بافت تاريخي اصفهان مانند کمربندي دور تا دور ميدان نقش‌جهان را در بر گرفته موضو عي است که بايد مورد توجه قرار گيرد. اين گروه در پايان به منظور حفاظت از ميدان نقش جهان، راي به تخريب 4 طبقه از برج جهان نما داد.
8 سال کشمکش قطعنامه‌هايي را از سوي يونسکو روانه ايران کرد که در آخرين قطعنامه مرکز ميراث جهاني با قاطعيت خواستار تعديل برج جهان‌نما شد و اعلام کرد که در صورت عدم تعديل اين ساختمان، ميدان نقش‌جهان از فهرست ميراث جهاني خارج شده و وارد فهرست ميراث در خطر مي‌شود.
برج جهان‌نما امسال آخرين طبقات اضافي خود را از دست داد و کوتاه آمد. هرچند برداشتن اين طبقات اضافي پس از پايان ضرب‌العجل بود اما يونسکو از روند همکاري ايران در اين موضوع ابراز خرسندي کرد و احتمال پايان يافتن مشکلات نقش‌جهان پيش‌بيني مي‌شود.
مترو اصفهان؛ تهديدي از زير زمين
هنوز تهديد‌هاي آسماني ميدان نقش‌جهان به پايان نرسيده بود که تهديد‌هاي زيرزميني آن آغاز شد. مترو اصفهان که تا پيش از اين خيابان چهارباغ عباسي و بافت تاريخي اين شهر را تهديد مي‌کرد به زودي سراغ ميدان نقش‌جهان مي‌رود. خط دو اين مترو درست از محور شمالي و زير ميدان نقش‌جهان عبور مي‌کند.
عبور مترو از زير خيابان چهارباغ عباسي مشکلات زيادي را براي اين خيابان تاريخي به وجود آورد. اکثر کارشناسان و محققان حوزه ميراث فرهنگي بر اين باورند که عبور مترو از زير اين خيابان باعث ايجاد لرزش‌هايي مي‌شود که به مرور زمان باعث نشست خيابان و تخريب بناي مدرسه چهارباغ مي‌شود.
هرچند مسئولان مترو بدون توجه به نظر کارشناسان، خط يک مترو اصفهان را زير خيابان چهارباغ عبور دادند اما عبور خط دو مترو از زير ميدان نقش‌جهان مي‌تواند تهديد‌هاي تازه‌اي را از سوي يونسکو روانه اين ميدان تاريخي و جهاني کند.
به گفته کارشناسان ميراث فرهنگي، علي‌رغم مخالفت‌هاي سازمان ميراث فرهنگي و کارشناسان اين حوزه، شهرداري اصفهان هيچ تغييري در خط دو مترو اصفهان نداده است و همچنان قرار است که از زير ميدان نقش‌جهان عبور کند.
پيش از اين و در سال 2006 طي بازديد رئيس وقت مرکز ميراث جهاني از اصفهان، پيشنهاد ثبت محور فرهنگي تاريخي اين شهر با الحاق به ميدان نقش‌جهان داده شد. در آن زمان گفته شد که بايد مشکل مترو اصفهان حل شود تا اين مجموعه به فهرست ميراث جهاني بپيوندد. اين درحالي است که اين مشکل هرگز حل نشد و حتي وارد عرصه ميدان نقش‌جهان هم مي‌شود.
قرار است تا موضوع مترو اصفهان نيز که در آخرين ديدار هيات يونسکو مورد بازنگري قرار گرفته بود نيز در اجلاس تازه مرکز ميراث جهاني مورد ارزيابي قرار گيرد.
ترک‌هايي که ماندگار شدند
مرمت طبقه دوم ميدان نقش‌جهان، مباحث مختلفي را به وجود آورد. پيدايش ترک‌هايي روي بدنه و سقف بازار اصفهان در محدوده ميدان نقش‌جهان باعث شد تا نگاه‌ها به سمت سنگين شدن طبقه دوم ميدان جلب شود. برخي کارشناسان بر اين باورند که ترک‌ها ناشي از افزايش بار اضافي طبقه دوم روي بام کهن‌سال بازار اصفهان به وجود آمده است.
هرچند مسئولان مرمت طبقه دوم و مديريت وقت پايگاه ميراث جهاني ميدان نقش‌جهان، اين ادعاها را بي اساس دانستند اما هنوز ترک‌ها بر جاي خود مانده‌اند و کاسب‌هاي بازار آن را گردن سازمان ميراث فرهنگي مي‌اندازند و ميراث فرهنگي معتقد است که اين ترک‌ها ناشي از رفتار غير عامدانه کاسبان هنگام نوسازي مغازه‌هايشان به وجود آمده است.
معرفي نادرست ميدان نقش‌جهان در سايت اطلاع‌رساني يونسکو
بيش از 4 سال است كه دوستداران ميراث فرهنگي در سراسر جهان با مراجعه به صفحه ميدان امام اصفهان (نقش جهان) در سايت ميراث جهاني، يونسكو با تصاوير مسجد جامع اصفهان رو به رو مي‌شوند. اين اشتباه يونسكو كوچكترين واكنشي را از سوي مسئولان ايراني به همراه نداشته است.
بازديدكنندگان از وب‌گاه ميراث جهاني هنگامي كه به صفحه ميدان نقش جهان مي‌روند با تصويري از مسجد جامع اصفهان رو به رو مي‌شوند.
همچنين در گالري عكسهاي ميدان نقش جهان نيز 11 تصوير موجود است كه 6 عدد از آنها تصاوير مسجد جامع اصفهان است. چنانچه به تاريخ به روز رساني تصاوير نيز دقت كنيد متعلق به 2006/5/1 است. اين تاريخ بدان معناست كه بيش از 4 سال است كه بازديدكنندگان از سايت ميراث جهاني، توضيحات ميدان نقش جهان در كنار تصاويري از مسجد جامع اصفهان مشاهده مي‌كنند.
در حالي که اين اطلاع رساني طي دو ماه گذشته انجام گرفته و خبر اين اشتباه روي سايت‌هاي خبري منتشر شد، اما هنوز عکس ميدان نقش‌جهان در جاي خود قرار نگرفته و نمايي از مسجد جامع اصفهان ديده مي‌شود.
منبع : خبرگزاری میراث فرهنگی
