همه سرمايه سعدی سخن شيرين بود
وين از او ماند، ندانم که چه با او برود
دیروز سومین سالروز درگذشت دکتر باقر آیت الله زاده شیرازی بنيان‌گذار مكتب مرمت نوين در ايران ــ و مردي كه در عرصه‌ي صيانت از معماري و ميراث فرهنگي ايران‌زمين به‌عنوان پاسداري خادم شناخته شده بود، بود.
بد نیست بیشتر با زندگی و کارهای این مرد بزرگ آشنا بشیم . به همین دلیلی گزیده ای از زندگی و کارهای این مرد بزرگ رو براتون جمع آوری کردم .
سیدباقر آیت اله زاده شیرازی (۱ شهریور ۱۳۱۵ - ۲۸ مرداد ۱۳۸۶)، مهندس معمار، مرمت گر، استاد دانشگاه، چهره ماندگار عرصه معماری، حفاظت و مرمت آثار تاریخی ایران و عضو پیوسته فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران بود . وی بنیانگذار مرمت علمی بناها، محوطه‌ها و بافتهای فرهنگی تاریخی در ایران و از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی کشور است.
سید باقر آیت‌الله زاده شیرازی، فرزند سید محمدحسین شیرازی و از نوادگان میرزای شیرازی، در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی، در خانواده‌ای ایرانی، مذهبی، سنتی و دینی درنجف اشرف به دنیا آمد. مادر وی، فرزند سیدمحمدکاظم شیرازی، از علمای طراز اول عالم تشیع و از مراجع تقلید بود. آیت‌الله زاده شیرازی تا سن ۴ سالگی در نجف اشرف زندگی نمود و سپس در دوران جنگ جهانی دوم با خانواده به تهران آمد. وی تا سال دوم ابتدایی در تهران درس خواند و دوباره با خانواده راهی نجف اشرف گردید و در آنجا به توصیه پدر خود در مدرسه طوسی، قرآن و نهج البلاغه را فراگرفت. سپس وارد مدرسه علوی نجف شد و تا سال ششم ابتدایی را در این مدرسه گذرانید. سال‌های حضور ایشان در نجف مصادف با دوران اوج حرکت علمی حوزوی بود. وی دوران کودکی خود را در کنار شخصیت‌های برجسته حوزوی گذرانید و این افراد و شرایط آن فضا در زندگی او و شکل گیری شخصیتش تاثیری از میان نرفتنی را به جای گذاشتند. آیت‌الله زاده شیرازی بعد از کلاس ششم ابتدایی دوباره به ایران مراجعت نمود و به همراه خانواده خود در یکی از محله‌های قدیمی تهران، در یک بافت فرهنگی و سنتی سکنی گزید.
آیت‌الله زاده شیرازی سال ۱۳۳۵ موفق به اخذ دیپلم ریاضی از دبیرستان دارالفنون گردید. وی در سال ۱۳۴۲ با درجه عالی در رشته کارشناسی ارشد معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ التحصیل گردید. عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد او طرح پیشنهادی کانون اصلاح و تربیت اطفال بزهکار بود.
آیت‌الله زاده شیرازی در سال ۱۳۴۳ برای ادامه تحصیل به ایتالیا رفت و در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱) با درجه عالی موفق به اخذ مدرک دکترا در رشته مطالعه و مرمت بناها و بافتهای تاریخی از دانشکده معماری دانشگاه رُم گردید. عنوان پایان نامه دکترای وی Progetto di Rianimazione del Bazar di Isfahan il Centro Antico Commerciale a Culturale della Citta (پروژه احیای بازار اصفهان – مرکز کهن تجاری و فرهنگی شهر) بود. این رساله دکترا، تحت نظارت و راهنمایی معمار مشهور ایتالیایی مرحوم دکتر De Angelis d'Ossat انجام پذیرفت.
مشاغل و فعالیت‌های اجرایی
- رییس دفتر فنی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران در استان اصفهان ۱۳۵۸ -۱۳۴۶
- رییس سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران و سرپرست اداره کل حفاظت آثار باستانی و بناهای تاریخی ۱۳۶۶-۱۳۵۸
- معاون اجرایی و قائم مقام سازمان میراث فرهنگی کشور ۱۳۷۹-۱۳۶۶
- کارشناس و مشاور علمی حفاظت و مرمت بناها و محوطه‌های تاریخی فرهنگی ۱۳۸۶-۱۳۴۵
- مطالعه، طراحی و اجرای صدها پروژه مرمت و احیاء بناها و بافتهای تاریخی و مجموعه‌های امروزین در
ایران ۱۳۸۶-۱۳۴۲
- طراح و مدیر پروژه طرح مطالعه، ساماندهی مرمت و احیای دولت خانه صفوی در شهر اصفهان ۱۳۵۳-۱۳۴۹ و ۱۳۷۹-۱۳۷۴
- همکاری افتخاری در دوران بازنشستگی با سازمان میراث فرهنگی کشور در ارتباط با تهیه طرح مرمت و احیای مجموعه تاریخی فرهنگی عمارت مسعودیه تهران و نظارت افتخاری بر اجرای آن، مرمت ارگ تاریخی بم، مسجد کبود، گنبد جنت سرای اردبیل، دیر گچین، قصر بهرام، عین الرشید و غیره.
- عضو هیئت موسس و رییس موسسه فرهنگی ایکوموس ایران (Iran ICOMOS)، وابسته به شورای بین المللی بناها و محوطه‌ها، وابسته به یونسکو.
- از پیشنهاد دهندگان طرح مطالعه، تنظیم و تدوین منشور ملی حفاظت بناها و محوطه‌ها و همکاری در اجرای طرح، موسسه فرهنگی ایکوموس ایران وابسته به شورای بین المللی بناها و محوطه‌ها و پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
- از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی کشور. تهیه پیش‌نویس اساسنامه و لایحه قانونی تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور.
- از بنیانگذاران مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی.
- دبیر کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، عضو هیئت علمی کنگره، تاسیس دبیرخانه کنگره، برگزاری سه دوره این کنگره ملی در ارگ بم و ویراستاری علمی وکوشش در چاپ پانزده جلد مجموعه مقالات سه کنگره مذکور ۱۳۸۶-۱۳۷۴
- موسس، مدیر مسئول و عضو هیئت تحریریه فصلنامه اثر وابسته به سازمان میراث فرهنگی کشور. آیت اله زاده شیرازی تا شماره ۴۱، مدیرمسئول این فصلنامه بودند. این مجله در سال ۱۳۷۸ از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی شایستگی کسب درجه علمی-ترویجی را پیدا نمود و هم اکنون درجه پژوهشی را به دست آورده‌است. این مجله، فضایی را فراهم آورد که تلاشگران صحنه میراث فرهنگی کشور قادر باشند نتیجه تلاش‌ها و مطالعات خود را منتشر کنند. طی ۴۱ شماره مجله، حدود ۶ هزار صفحه مطلب در حوزه ادبیات معماری، شهرسازی، باستانشناسی و هنر ایران در این مجله به چاپ رسید. ۱۳۸۶-۱۳۵۸
- برگزاری نمایشگاه پژوهشی و هنری معرفی شهر تاریخی اصفهان با عنوان اصفهان شهر نور (Isfahan city of light) در موزه بریتانیا ۱۹۷۶
- دبیر علمی دومین همایش معماری مسجد، دانشگاه هنر.
- دبیرعلمی کمیته معماری وشهرسازی، دومین همایش ملی بنیاد ایران شناسی.
- دبیرعلمی همایش فرهنگ و هنر اصفهان در سده‌های یازدهم و دوازدهم هجری قمری -چهره‌های معماری و شهرسازی، فرهنگستان هنر، آذر ۱۳۸۵.
- حضور فعال در مجامع علمی فرهنگی و شوراهای تخصصی در سطح ملی و بین المللی.
فعالیت‌های کارشناسی بین المللی
- مطالعه و ارائه گزارش علمی در ارتباط با سه شهر اسلامی اندونزی (منطقه حفاظت شده تاریخی کدوس، دماک و چریبون - سازمان علمی فرهنگی تربیتی آموزشی، یونسکو، ۱۹۷۵.
- ارزیابی و کارشناسی شهر سمرقند ازبکستان برای ثبت در فهرست میراث جهانی - ICOMOS (شورای بین المللی بناها و محوطه‌های تاریخی وابسته به یونسکو)، ۲۰۰۲.
- ارزیابی و کارشناسی مجموعه فرهنگی تاریخی احمد یسوی در ترکستان قزاقستان - ICOMOS (شورای بین المللی بناها و محوطه‌های تاریخی وابسته به یونسکو)، ۲۰۰۳.
(در رابطه با این ماموریت، علاوه برگزارش تهیه شده، مقاله زیر نیز به چاپ رسیده‌است: Shirazi, B. A., The Mausoleum of Khoja Ahmad Yasawi, World Heritage Review, 37, pp. ۲۴-۳۱, UNESCO http://unesdoc.unesco.org], ۲۰۰۴ ].)
فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی
- تدریس در رشته‌های معماری، مرمت در دوره‌های کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، هنر اصفهان، شهید باهنر کرمان، علم و صنعت دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی. ۱۳۸۶-۱۳۵۵
- استاد راهنما و مشاور رساله‌های نهائی دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا به تعداد ۱۳۰ رساله در رشته‌های معماری، مرمت، پژوهش هنر و باستانشناسی ۱۳۸۶-۱۳۵۵
- ایفاء سهم در تشکیل نخستین دانشکده مرمت بناها و بافتهای تاریخی (پردیس اصفهان) در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه فارابی پردیس اصفهان ۱۳۵۶
- عضو هیئت علمی مدعو دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تهران (تدریس در دوره کارشناسی ارشد و دکترا)
- عضو هیئت علمی مدعو دانشکده معماری، دانشگاه هنر اصفهان
- عضوهیئت علمی مدعو دانشکده معماری وشهرسازی، دانشگاه علم وصنعت ایران
- عضو هیئت علمی نیمه وقت دانشکده هنر و معماری، کارشناسی ارشد مرمت بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.
- همکاری با دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در تنظیم و تدوین دروس رشته کارشناسی ارشد تاریخ معماری و شهرسازی ایران.
- عضو هیئت علمی مجله علمی پژوهشی مجله هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
- عضو هیئت علمی مجله علمی پژوهشی معماری و شهرسازی صُفّه، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.
کتاب‌ها و سایر انتشارات
- باقر آیت اله زاده شیرازی، معماری اسلامی – شکل، کارکرد و معنی، نوشته روبرت هیلن برند، انتشارات روزنه، ۱۳۸۳.
- باقر آیت اله زاده شیرازی، اکرم بحرالعلومی، بین دو زمین لرزه: کتاب راهنمای میراث فرهنگی در مناطق زلزله خیز، نوشته سر
برنارد ام فیلدن، ناشر: موسسه فرهنگی ایکوموس ایران، پایگاه پژوهشی ارگ بم، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، ۱۳۸۳.
- باقر آیت اله زاده شیرازی، ترجمه فصل ۱۶ از بخش سوم جلد سوم: معماری هخامنشی، فصل‌های ۳۹، ۴۲ و ۴۳ از بخش ششم جلد سوم: معماری دوران اسلامی به همراه تعلیقات مترجم بر جلد سوم، جلد هشتم، از کتاب سیری در هنر ایران، نوشته پروفسور آرتور پوپ، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، در دست انتشار.
- باقر آیت اله زاده شیرازی، مهرداد حجازی، حفاظت و مرمت سازه‌ای میراث معمارانه، نوشته جورجو کروچی، در دست انتشار.
- باقر آیت اله زاده شیرازی، مروری بررویکرد ایران معاصر به حفاظت میراث فرهنگی (تالیف، ۱۳۸۵)، موسسه فرهنگی ایکوموس ایران و پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در دست انتشار.
- باقر آیت اله زاده شیرازی، ترجمه منشورهای بین‌المللی حفاظت: منشورها و قوانین محافظت معمارانه- پاکستان (۱۳۸۶)، منشورحفاظت مکان‌های ارزشمند میراث فرهنگی–ایکوموس نیوزلند(۱۳۸۶)، منشور آتن، منشور ونیز، در دست انتشار.
- باقر آیت اله زاده شیرازی، تاریخ معماری و شهرسازی شهر اصفهان، در دست تالیف.
وی برنده جایزه بین المللی Award for Architecture به خاطر ارائه و اجرای طرح مرمت، حفظ و احیاء بناهای تاریخی چهل ستون، عالی قاپو و هشت بهشت در شهر اصفهان در سال ۱۹۸۰بود. در این پروژه، دکتر شیرازی به عنوان طراح و مدیر پروژه در سازمان ملی حفاظت آثار باستانی با موسسه شرق شناسی ایتالیا IsMEO) (Italian Institute for Middle East and Far East- به سرپرستی دکتر Eugenio Galdieri همکاری داشتند.این جایزه، به خاطر کار حفاظتی دقیق و گستردهٔه صورت گرفته و گزارش‌های پژوهشی منتشر شده به مجریان آن اعطاء گردید. نتایج این پروژه، باعث گسترش بدنه دانش معماری از معماری اسلامی شد و کارشناسان و هنرمندان آموزش دیده در این پروژه، در سالیان بعد، از تجارب کسب شده خود در مرمت و احیای بناهای متعددی در اصفهان و سایر شهرهای ایران بهره بردند.
سهم دكتر شيرازي در بنيان‌گذارى دانشكده‌ي مرمت بناها، بافت‌ها و آثار تاريخى در ايران و سازمان ميراث فرهنگى كشور، كتمان‌شدني نيست.
اين عضو پيوسته‌ي فرهنگستان هنر كه به‌عنوان چهره‌ي ماندگار معماري نيز معرفي شده بود، تا روزهاي پاياني زندگي، تدريس و تحقيق را رها نكرد و سرانجام شامگاه 28 مردادماه 1386 در مراسمي كه با هدف قدرشناسي از زحماتش در مركز هنرپژوهي نقش جهان برگزار شده بود، براثر ايست قلبي درگذشت.
در آن مراسم، دكتر شيرازي آيه‌اي از قرآن را تلاوت، بيتي از اشعار سعدي
همه سرمايه سعدی سخن شيرين بود
وين از او ماند، ندانم که چه با او برود
را تكرار كرد و زندگي را بدرود گفت.
یادش همواره گرامی باد.
منابع : ایسنا، ویکیپدیا، سایت رسمی استاد شیرازی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر