(پوشاک مردان و زنان)
تامل در آثار مکشوفه، خصوصا درتپه مارليک ( چراغعلي تپه ) رودبار، کهن ترين اسنادي است که از انواع زينت برروي دامن و پيراهن و پيشاني بند و زيورهاي گردن و نمونه گوشواره حکايت مي کند. آثار مکشوفه ازنواحي باستاني رستم آباد رودبار، وجود پاي افزار را نيز همزمان با ديگر يافته ها نشان مي دهد. در هر حال پوشاک به تنهايي معرف کار، انديشه، سليقه ومحيط زندگي نيز مي تواند با شد. ازاين رو است که هرطرحي ( هرچند اندک ) نشان دهنده گوشه اي از درخشش هويت و نمايانگر ميزاني ازسليقه و ماندگاري سنت آدمهاست .
پوشاک مردان :
1-سرپوش مردانه ( کلاه)
کلاه پوششي است که مردان ازپوست ، شال و پارچه به شکلهاي مختلف مي دوزند و برسر مي گذارند . کلاه در طول زمان به شکلهاي مختلف تغيير يافت و اين تغييرات ازکلاه ماهوت مشکي گرفته تا کلاه پهلوي و کلاه اروپايي ( شاپور ) ادامه يافته است .
کلاههايي که خاص مردان گيلان زمين مي باشد ، کلاهي است که در روستاها استفاده مي شود.از جمله :
کلاه مردان غرب گيلان :
- شال کلاه( فصل استفاده: زمستان، جنس پارچه: پشمي بومي )
- کلاه چالگيزي يا چلگيزي کلاه ( مکان استفاده: نواحي کوهستاني هشتپر )
کلاه ترکدار يا چهار گوش ( فصل استفاده: تابستان ،جنس پارچه : پارچه سفيد)
- کلاه عرق چين ( فصل استفاده: تابستان ، جنس پارچه: توري به رنگ سفيد ، زمان استفاده: هنگام خواب (
کلاه مردان شرق گيلان :
– نمت کلاه (NAMAT KOLAH) ؛( جنس: نمد ، شکل: تخم مرغي بلند،کوتاه و چهارگوش ، رنگ: خردلي روشن ، زمان استفاده : در روز عروسي داماد برسر مي گذارد (
کلاه چوپانان :
کلاه زمستاني چوپانان در غرب گيلان ، به گوش کلاه يا شال کلاه معروف است . جنس اين کلاه ازشال و اغلب به رنگ مشکي و رنگهاي متمايل به آن است .
کلاه زمستاني چوپانان درشرق گيلان ، به پوستين کلاه معروف است وازپوست بره دوخته مي شود.
کلاه حصيري:
کلاه مخصوص ماهيگيران درفصل تابستان و مردان زراعت کاربرنج مي باشد .
-2 تن پوش مردان:
- پيراهن ( جنس پارچه : نخي به رنگ سفيد يا آبي، با يقه 3 سانتي که ازجلو باز مي باشد. اين پيراهن داراي آستين راسته با مچ است.)
- پيراهن مردانه چوپانان درشرق گيلان : موسوم به چپ يقه .
- پيراهن عروسي براي داماد : به رنگ سفيد بوده ولي در روستاي قاسم آباد ،داماد پيراهن قرمز و شال قرمز رنگ مي بست .
- کش پيرهن ( kes pirhan ) :نوعي پيراهن زير، که در زمستان و پاييز پوشيده مي شود.
جليقه :
جليقه که آن را جلقته يا جلقده مي گويند ،براي فصول پاييز و زمستان از جنس شال و براي بهار و تابستان از پارچه هاي نازکتر دوخته مي شد .
شلوار :
- شلوار در غرب گيلان :شلوار مردان تالش که آن را شلار مي گويند داراي دمپاي تنگ و اغلب به رنگ سياه ، شيري و فلفلي است . جنس اين شلوار از پشم مي باشد. امروزه بعضي ازمردان مسن تر درفصل پاييزو زمستان ، در منزل و يا براي مراجعه به بازار داخل روستا،اين شلوار رامي پوشند اما هنگام مراجعه به شهر از کت و شلوار معمولي که مردان درشهر مي پوشند، استفاده مي کنند .
- شلوارمردان درشرق گيلان :مردان درشرق گيلان نيز شلواري که دمپاي آن براي پيرمردان، لوله اي ساده و براي جوانان دکمه اي بود، مي پوشيدند . رنگ اين شلوار تيره بوده است .
- شلوار چروداري : (نوع پارچه : دستباف)
در قاسم آباد رودبار سرشلوار مردانه اي مي دوختند به نام قدک که نوع پارچه آن نخي و رنگ آن مشکي يا سرمه اي بود.
- تنگ تومان( Tange- tuman ): شلوار تنگي بوده که مرد روستايي در مزرعه ، يا هنگام رفتن به جنگل مي پوشيد. اين شلوار هم در غرب و هم در شرق گيلان پوشيده مي شد .
- ديج( dej ) : شلوار تنگ چسباني ، که داراي ليفه اي معروف به بندي تومان بود. بعدها مدل اين شلوارها سه دکمه شد و آن را با کمر بند مي بستند . اين شلوار معروف به «پيش پولوک» يا «پيش پوليک» يا شلوارجلو دگمه دار يا تومان قيش مي باشد .
در هر حال مردان چه در غرب چه درشرق گيلان ،به ويژه درزمستان ،زير شلوار پشمي خود ، پيژامه يا ژامه مي پوشيدند.
- شلوار کشتي گيله مردي:درکشتي گيله مردي ( کشتي گيلان )شلواري به نام لاسپاره مي پوشيدند.
لباس کار ماهيگيران :
ماهيگيران ازلباسي به نام فوکا استفاده مي کنند. اين پوشش سرهمي ( کفش و شلوار و پيراهن ) ،ازجنس لاستيک تويي خودروهاي سنگين است .
قوجان :
قوجان نوعي ديگر از پوشاک ، شامل پيراهن و شلواراست که امروزه تحت عنوان باراني و بادگير مورد استفاده ماهيگيران قرار مي گيرد . جنس آن ازپارچه شمعي است که ازکشورهاي ژاپن ،کره و .. تامين مي گردد .رنگ هاي آن زيتوني ، شالي، سرمه اي ، مشکي ، نارنجي ، پلنگي و کرم است .براي دوخت اين لباس 8 تا 7 متر پارچه لازم مي باشد.
شال کمر :
مردان برروي شلوارو کمر خود شال مي بستند و آن را «کمر دبد» مي گفتند . پهناي آن 33-30 سانتي متر و طول آن 2 تا 3 متر و به رنگ قهوه اي تيره يا سفيد بود.
کت:
مردان تالش ازکتي به نام چوخا يا شکه که ازشال دوخته مي شد استفاده مي کردند . شکل اين کت معمولي و داراي يقه برگردان است . مقدارشال مصرفي 12 گز و عرض شال براي دوخت 80-70 سانتيمتر مي باشد . در شرق گيلان و نواحي جلگه اي، مردان از پشمه چوخا،از جنس شال کت مي دوختند.
لباس کوهستاني مردان :
- غرب گيلان : باسلق ،درنقاط کوهستاني تالش ، پوشش دامداران درفصل سرد مي شود .
شرق گيلان :شولا ( شب لا) ،نوعي پالتوي نمدي و بالا پوش يا تن پوش شب است که چوپانان آن را مي پوشند و بر سر پوستين مي گذارند.
کولاگير : پوشش ديگري است که چوپانان در روز مي پوشند. کوتاهتر از شولا ولي جنس آن از نمد است .
پاي افزار:
- چوموش به فارسي «چموش » گفته مي شود که نوعي پاي افزار ازجنس چرم ساده است . کفشي کاملا بومي بوده که بيشتر ساکنان مناطق کوهستاني گيلان ازآن استفاده مي کردند ،اما اينک کاربرد خود را به کلي از دست داده است . ازامتياز هاي اين پاي افزار، سبکي و يکپارچگي آن است .
چموش دوزي در مناطق کوهستاني گيلان اهميت به سزايي داشته و اين اهميت را مي توان در نام بعضي از روستاها يافت ، زيرا نام روستاها ،از مشاغل غالب در آن نشات گرفته است .
روستاهايي چون«چاموش دوزان » در«ماسال و شاندرمن » يا «چارق دوزي محله » در لاهيجان و «چاموش محله » در « خانقاه ماسال» مويد اين نکته است .
انواع چموش :
دو نوع چموش وجود داشت : يکي مخصوص شکارکه به «شکار چوموش » موسوم بود .اين پاي افزار ،با بند چرمين به پا بسته مي شد و نوع ديگر که فاقد بندهاي چرمين بود.
درتالش دو نوع چموش دوخته مي شد : نوع مرغوب آن « ختني »و نوع نامرغوب آن که از پوست دباغي شده دوخته مي شد « مازرده » نام داشت .
- رزين چموش : به مرور زمان دوختن و استفاده از چموش ،از رونق افتاد و نوعي ديگر که از لاستيک تهيه مي شد به نام «رزين چموش » جاي آن را گرفت .
- ساغري: کفش چرمي بدون پشت و بي پاشنه است که روحانيون آن را مي پوشيدند.
- ارسي: کفش چرمي پشت دار.
- چاروق : کفش دوخته شده ازپوست الاغ، اسب يا گاوميش ، پشت دار با بند و يا ساده - گيوه : پاي پوش بافته شده از نخ کتان يا کنف که در تابستان استفاده مي شد .
- پوتين گالش: اين نوع گالش داراي رويه کوتاه بود. جنس آن چرمي و نوع آن جلو بنددار بود.
- چکمه : مردان روستايي هنگام کاردر مزارع يا رفتن به جنگل ،در پاييز و زمستان چکمه پلاستيکي مي پوشيدند.
- چوکوتور( چيکتور):چيک يا چوک به معناي پنجه و تور به معناي بافته است. چيکتور پوششي بود که به هنگام حرکت روي برف، زير چموش مي بستند.
- کفش چوبي يا کتله( دمپايي محلي ) : به دمپاي ساخته شده ازچوب گفته مي شد و داراي دو نوع بود .يک نوع آن داراي يک تسمه کلفت بود که انگشت بزرگ پا داخل آن قرار مي گرفت . اين کتله براي طي راههاي کوتاه و در حمام هاي عمومي استفاده مي شد.
پوشاک زنان
روسري و سربند :
اغلب بانوان گيلاني از دو سربند ، يکي در زير ( لچک ) و ديگري بر روي آن ( دستمال ) استفاده مي کنند .
دستمال در نواحي مختلف گيلان اسامي مختلفي دارد . مثلاً در نواحي غرب گيلان به نامهاي زير خوانده مي شود :
Sarabast
« سرا بست »
در ناحية تالش(سياهمزگي )
Tone dasmal
« تونه دسمال »
ناحية ويسرود
Nabese desmal
« نبشه دسمال »
ماسال
« سر دستمال »
گرگانرود و خوشابر اسالم
((کلاغي دستمال يا کلقي دستمال))
تالش و گرگانرود
در جلگه هاي گيلان نيز دستمال به اسامي زير خوانده مي شود :
روسري دستمال ، پيله دسمال ، سرفود Sar Fovod
که بر روي لچک بسته مي شود و اصولاً رنگ آن سفيد است .
در شرق گيلان نيز دستمال بر روي لچک بسته مي شود و به نامهاي زير خوانده مي شود :
سر دسمال ، سر دبد ، تور دستمال ، کاربددستمال ( که در ناحية اطاقور و بلوردکان، کاربرد دارد و به دستمالي گفته مي شود که بر آن کار دستي صورت گرفته است )پيراهن :
پيراهن ، بالا پوش بانوان گيلان است . اين پوشش در گويش تالشي ؛ شي sey و در شرق و جلگه تالش ؛ پيرهن pirhan و جمه خوانده مي شود .
- پيراهن بانوان غرب گيلان : شي يا پيراهن يکسرة آستين بلندي مي باشد که از جلو مقداري باز است تا راحت تر بتوانند به نوزاد شير بدهند و دو طرف آن نيز چاک دارد . اندازة چاک پيراهن و بلندي آن نيز که اصولاً روي تنبان مي آيد در قسمت هاي مختلف غرب گيلان متفاوت است .
- پيراهن بانوان جلگة گيلان :پيراهن بانوان جلگه گيلان، مانند پيراهن بانوان غرب گيلان مي باشد اما بسيار کوتاهتر از آن است .
- پيراهن بانوان شرق گيلان : پيراهن بانوان شرق گيلان، به مراتب متنوع تر از پيراهن بانوان غرب گيلان مي باشد و نيز تفاوتهايي در شکلهاي آن مشاهده مي شود .مثلاً نوعي از آن ، جلو بسته است و از طرف شانه دکمه دارد . و نوعي ديگر ، داراي چاک پهلو است و غير از يراق دوزي و چرخ دوزي، از نخ هاي رنگي نيز در جلوي پيراهن استفاده مي شود .
يراهن بانوان املشي « چابکي » caboki نام دارد و کشدوزي و پولدوزي شده است . پيراهن منزل آنان نيز از زير سينه داراي چين مي باشد و بلندي آن به زانو مي رسد .
متفاوت ترين پيراهن ، پيراهن مرسوم در پاشاکي، واقع در خرارود است که چرخدوزي شده و پارچة آن با « پاچال » و ابريشم خام در محل بافته مي شود و طرفين پيراهن به رنگ سرمه اي و به روش پيچمان با پيلة ابريشم ، رنگ مي شود . اين پيراهن را دختران در روز عروسي يا در مهماني به تن مي کنند .
کت :
معمولاً ،در تمامي نواحي گيلان ، بانوان از کت استفاده مي کردند که اغلب از مخمل الوان يا ساده دوخته مي شد و داراي آستين بلند و يقة انگليسي بوده است .
الجاقبا :
الجاقبا پوششي با قد کوتاه بود که تا حدود زير سينه و بالاي کمرگاه مي رسيد . اين قبا ، بدون يقه و جلو باز بود و از پارچه هاي الوان يا پارچة چادر شب دوخته مي شد و اصولاً در کوهستانهاي شرقي و در قاسم آباد مورد استفاده قرار مي گرفت .
دامن :
- دامن بانوان در غرب گيلان :دامن در غرب گيلان ، شلار slar خوانده مي شود .
شلار در واقع دامن پر چيني است که کمرش با چين هاي ميلي متري ، با کش يا بند دوخته مي شود و هنگام پوشيدن، روي باسن قرار مي گيرد . طول آن در مناطق مختلف و بين سنين مختلف ،متفاوت مي باشد و جنس آن نيز با توجه به موقعيت کاربرد آن ،مختلف است .
در بعضي از مناطق دو يا سه شلار را بر روي هم مي پوشند تا در هنگام راه رفتن، جلوة زيباتري از خراميدن داشته باشد .
-دامن بانوان در شرق گيلان :دامن در شرق گيلان ، دراز تومان و تومان خوانده مي شود . که معروفترين آن تومان قاسم آبادي است .
براي دوختن دامن قاسم آبادي، 10 تا 12 متر پارچه لازم است . آنچه اين دامن را از ديگر دامن هاي شرق گيلان متفاوت مي سازد، « سه پاره » يا سومن پره somanpara مي باشد که شامل سه تکه پارچه است که به هم دوخته شده و بر اساس قاعده اي خاص رنگ بندي مي شود . بدين ترتيب که اگر رنگ زمينه سفيد باشد از رنگ آبي ، قرمز ، آبي و اگر رنگ زمينه تيره باشد از رنگ قرمز ، آبي يا سبز ، قرمز استفاده مي کنند .البته تعداد پاره ها در سنين مختلف و در نواحي مختلف ، متفاوت است .
يکي از تفاوتهاي دامن در غرب و شرق گيلان اين است که اصولاً در نواحي غرب گيلان شلار بسيار ساده بوده و حداکثر از يک رديف کشدوزي ساده استفاده مي شود ، در صورتي که در شرق گيلان از نوار و تکه دوزي ، بسيار زياد استفاده مي شود .
- دامن بانوان در جلگة گيلان : دامن در جلگة گيلان ، شليته ، کوتاه تومان يا گرد تومان خوانده مي شود .
شليته عبارتست از دامني کوتاه ( در حدود 30 سانتي متر ) و پر چين ، که از چلوار سفيد و در خانواده هاي مرفه از مخمل يا ساتن دوخته مي شد . البته بعضي از شليته ها با نخ قرقرة مشکي دست دوزي مي شده است .
گرد تومان :
گرد تومان دامني است پرچين که در جلگه هاي گيلان کاربرد داشته است و طول آن تا سر زانو مي رسيد .
جليقه :
جليقه يکي از پوشش هاي متداول بانوان گيلان است . اين پوشش در ناحية غرب گيلان جلخته Jelexte ، نيفتنه niftane ، در شرق گيلان جرقده jarqade يا جرزقه jarzaqe ، و در جلگه هاي گيلان جلقته ، جلتقه ، جلخته و جلخده ناميده مي شود .
مدل متداول جليقه ، اصولاً جلوباز سه دکمه و يقه هفت با سه جيب در طرفين است و پشت آن داراي سکگ مي باشد که قابليت گشاد و تنگ کردن را به آن مي دهد . جنس آن بسته به وضعيت مالي افراد ، متفاوت است .
جليقه در نواحي جلگه اي گيلان به صورت ساده مورد استفاده قرار مي گيرد ولي در مناطق کوهستاني و کوهپايه اي سکه دوزي و با نخ هاي رنگي چرخدوزي مي شود .
شلوار بانوان :
- شلوار بانوان ساکن در جلگه :بانوان ساکن در جلگه ، شلوار مشکي و بلندي موسوم به سرشلوار يا تومان tuman ، در زير شليته مي پوشيدند . سرشلوار ، از نظر معنا ، در برابر زيرشلوار يا تونکه قرار دارد . جنس سر شلوار و زير شلوار از نخ و داراي تومان قوزه Tumanquze يا ليفه شلوار بود که به تدريج ، کش جايگزين آن شد . مدل اين شلوار کم کم تنگتر گرديد. به ويژه از زانو به پايين و در ناحية مچ،که با يک عدد دکمه بسته مي شد . شلوار بانوان مسن ، گشادتر و در ناحية مچ کش داشت .
شلوار ديگري که بسيار گشاد بوده و بانوان هنگام کار در مزرعه، آنرا به تن مي کردند، موسوم به باپره يا پابرو bapar / pabaro بوده است . اين شلوار همان پيژامه يا پاجامه اي است که اکنون نيز استفاده مي شود .
- شلوار بانوان در غرب گيلان :بانوان در بعضي از قسمتهاي غرب گيلان ، شلوار مشکي مي پوشيدند . در قسمت هاي تالش ،پيژامه هاي معمولي در زير دامن مي پوشيدند . در اين ناحيه شلواري با عنوان « چکمه شلوار » داشتند که هنگام ييلاق و قشلاق به تن مي کردند . گشادي اين شلوار به حدي بود که مي توانستند سه دامن را داخل آن قرار دهند .
- شلوار بانوان در شرق گيلان :بانوان در شرق گيلان از پيژامة معمولي به عنوان شلوار استفاده مي کردند که اکنون نيز ميان بانوان سالمند رايج است .
چادرکمر :
يکي از پوشش هاي جالب بانوان گيلان چادرکمر است که به صورت سه گوش يا چهار گوش مي باشد . بانوان ساکن جلگه ، چادر کمر مي بندند و آنرا کمردَبَد يا کمر دود kamar davad / dabad مي گويند و اصولاً از جنس چيت و به صورت چهارگوش است .
در بعضي از مناطق غرب گيلان ، چادرکمر از پارچه اطلسي گلدار دوخته مي شود .
چادرکمر در شرق گيلان ، با استفاده از دستگاه بافته مي شود .
چادرشب :
بانوان شرق گيلان از چادرشب استفاده مي کنند که در گويش محلي « چارشو » گفته مي شود . مرکز عمدة چادرشب بافي قاسم آباد است .
چادرشب از 6 قطعة 2 متري به هم دوخته شده ، تهيه مي شود . چادرشب را بانوان در هنگام کار کشاورزي به دور کمر مي بندند . البته از چادرشب براي دوخت پرده ، پوشش رختخواب و روميزي نيز استفاده مي شود . اسامي بيشتر طرحهاي چادرشب ، الهام گرفته از طبيعت است .
کفش بانوان :
بانوان گيلاني ابتدا چموش مي پوشيدند سپس زرين گالوش به پا کردند . البته قشر مرفه کفش ساغري مي پوشيدند . تا اينکه ارسي پاشنه بلند به نام بوزبولند buz bulond و پاشنه کوتاه به نام بوزکوتاه buz kuta مرسوم شد .
دم پايي بانوان قبل از ورود دم پايي لاستيکي ، « کتله » ( دم پايي ساخته شده از چوب ) بوده است .
جوراب :
بانوان در مناطق کوهستاني جوراب پشمي به پا مي کردند .
در غرب گيلان بافتن جوراب هاي ابريشمي رايج بود . همچنين بافتن نوعي جوراب دست بافت و ساق بلند مرسوم به زنگه گوراوه « zenge gurave » متداول بوده است .
پوشاک انزلي:
الف ) پوشاک زنانه( سرپوش ها ) :
1- لچک : پارچه سه گوش و معمولاً سفيد رنگي است که دورتادور آن را با چرخ يا نخ و سوزن مي دوزند ، و بر روي سر مي بندند .
2- روسري : روسري يا چارقد پارچه اي است چهار گوش در اضلاع 5/2 يا 5/3 متر مربع به رنگ سفيد يا زمينه سفيد با گل هاي ريز ( چادر نماز ) از جنس نخي ، چيت ، بعد از دولا کردن پارچه مانند مثلث بزرگي مي شود .
3- روسري ريشه دار : اين روسري همانند روسري ترکمني بزرگ است ، زمينه رنگي سفيد يا مشکي ، قرمز يا سبز ، با گلهاي سرخ بزرگ در چهار گوشه که داراي ريشه هايي در چهار طرف است . اين روسري را به عنوان روبند عروس بر روي صورتش مي اندازند و بعد از آن به عنوان شال کمر استفاده مي شود .
4- چادر : در انواع رنگ ها و جنس ها به صورت نيم دايره اي همانند چادرهاي معمولي متداول در ساير نقاط استفاده مي شود .
تن پوش زنانه :
1- شکل پيراهن زنانه با آستين بلند و سردست و يقه باز تا روي سينه مي باشد از جنس پارچه حريال ، چيت ، به تازگي انواع منسوجات ابريشمي و الياف نفتي که بلند اي آن از سر شانه تا زير کمر مي شد .
2- جيلقه : جيلقه زنان همانند جيلقه هاي فعلي زنانه است ، منتهي پشت و جلو جيلقه ، داراي يک جنس پارچه است ، در سابق روي جيلقه ها را با پول هاي دسته دار تزيين مي کردند .
3- کت : کت در سابق بيشتر مورد استفاده قرار مي گرفت و همانند کتهاي مردانه دوخته مي شد ، رنگ آن تيره و قهوه اي ، سرمه اي ، مشکي قابل استفاده براي هر سني بود .
4- دامن : شالوار : عبارت است از دامن کوتاه به ارتفاع 35 تا 45 سانت به صورت چين دار و يا پليسته که به قسمت بالاي کمر است دوخته مي شود ، اين دامن کوتاه بوده و معمولاً با يک شلوار زيرين مشکي رنگ همانند پيژاماي معمولي پوشيده مي شد . معمولاً قسمت پايين لبه دامن را نيز با چرخکاري تزيين مي کردند .
5- شلوار : به علت کوتاه بودن دامن زنان از نوع شلوار معمولي که اغلب به رنگ مشکي دوخته مي شد، از زير دامن برش مي کردند ، البته امروزه از دامن هاي کوتاه استفاده نمي شود ، همچنين رنگ شلوارهاي زنانه گلدار در زمينه سفيد ، همانند پيژاماي مردانه دوخته و پوشيده مي شود .
6- پيراهن : يک نوع تن پوش سر تا سري است که با انواع مدل هاي چديد دوخته و پوشيده مي شود، بعضاً از دو قسمت بالاتنه و پايين تنه چين دار تشکيل شده است . و قسمت بالاتنه با انواع يقه هاي گرد ، هفت ، دگمه دار ، زيپ دار دوخته مي شود .
7- شال کمر : اصطلاحاً کمر دبد مي گويند و عبارت است از پارچه شال يا چادر شب به شکل مربع در رنگهاي چهار خانه زمينه قرمز يا آبي ، سورمه اي که بعد از دولا کردن مربع به شکل مثلث شده و بعد از پيچيدن به دور کمر در پشت کمر گره مي خورد .
کفش ها :
1- پاپوش : نوع قديمي آن کتلي ، نوعي دمپايي چوبي که قسمت زيرين آن چوب صاف به اندازه کف پا هر فرد ساخته مي شد ، و قسمت رويه آن از لاستيک و رزين تهيه با استفاده از 3 يا 4 عدد ميخ به طرفين کف زيرين متصل مي شد .
2- گالش : پاپوش از جنس لاستيک و رزين که داراي سطحي صاف در کف پا بوده و قسمت داخلي جداره گالش از نوعي پارچه کلکدار قرمز رنگ پوشيده مي شد .
جوراب :
در نقاط بررسي شده استفاده از جورابهاي دست بافت پشمي بعلت نوع آب و هواي منطقه ، مورد استفاده و تهيه قرار نمي گيرد .
وليکن از انواع جورابهاي نايلوني سفيد ، مشکي در مراسمها ، و در حال حاضر کوچه و بازار مورد استفاده قرار مي گيرد که تماماً از شهر خريداري مي شود .
ب )پوشاک مردان
سرپوش ها
1- کلاه پهلوي : همانند کلاه رضاخان که قسمتي از جنس کلاه بصورت نيم استوانه اي در روي پيشاني بصورت دايره و سايبان متصل است .
2- کلاه پوستي : بصورت کلاه با پوشش کرکي يا موي ( پشم ) که در فصل زمستان استفاده مي شد و بصورت آماده از باکو ، آستارا تهيه مي شد .
3- کلاه کاموايي : از جنس نخهاي کاموايي يا نخهاي پشمي برنگ سفيد ، قهوه اي يا سورمه اي
4- کلاه روسي : از جنس پارچه هاي پشمي و يا مخملي که در قسمت پيشاني داراي يک سايه بان نيز است اين کلاه به نام کلاه لنيني يا کلاه پره دار نيز موسوم مي باشد .
5- کلاه شاپو : بصورت نيم استوانه اي که در دورتادور سر نيز داراي لبه است . اين کلاه توسط افراد ميان سال بيشتر استفاده مي شد . در سابق معمولاً خوانين استفاده مي کردند .
6- نمد کلاه : همانند عرقچين هاي کله از جنس تور بود و به صورت نيم استوانه اي کوتاه که فقط در وسط سر قرار مي گرفت و امروزه مورد استفاده ندارد .
تن پوش
پيراهن از پارچه اي بنام زر جافه بند از روستاي ماسوله دوخته مي شد . داراي يقه گرد بدون برگردان ، آستين راسته به صورت با موچ و يا بدون موچ ، بعضي اوقات در طرفين پهلو داراي چاک بود تقريباً بلنداي آن تا يک وجب بالاي زانو و اگر چاک دار نبود تا روي کمر مي شد .
جلوي پيراهن نيز يا درست از وسط سينه باز بود و يا گوشه سمت راست سينه را چاک داده مجداً سجاف داده دگمه (پولک ) مي دوزند . رنگ پيراهن سفيد ، سورمه اي ، قهوه اي روشن انتخاب مي شد .
شلوار :
شلوار مردان ساده به صورت دمپا تنگ و در قسمت کمر ، گشاد که با استفاده بندي از جنس نخهاي پنبه اي که توسط زنان بافته مي شد به نام تومان بندي بر روي کمر محکم مي شد ، جنس شلوارها از نوعي پارچه پشمي موسوم به چوخاشال بود که از روستاي اطراف خلخال و ماسوله تهيه مي کردند .
جليقه :
جليقه مردانه فاقد آستين و تقريباً کوتاه تا روي کمر دوخته مي شود ، در جلوي آن به صورت يقه هفت بدون برگردان بوده وتقريباً 8 يا 10 عدد دگمه بر روي آن دوخته مي شود . در پشت کمر نيز که معمولاً آستري از رنگ اصلي جليقه است يا با دوعدد بند پارچه اي سگک به حالت چين دار مي شود . و يا اينکه در طرفين زير بغل با دگمه اي به مقداري کش متصل است و زير آستر رد شده است ، چين دار مي شود بر روي کمر نيز دوعدد جيب در داخل آستر دوخته مي شود و قسمت پايين جلوي جليقه به صورت صاف يا به صورت هفت مي شود . جنس پارجه آن از نوع پارچه هاي پشمي در رنگهاي تيره و راه راه است .
کت :
کت مردان اين ناحيه اصطلاحاً چوخا ناميده مي شود پارچه آن از روستاي ماسوله خريداري و از جنس پشم و از پشم بز و گوسفند ريسيده و بافته مي شود . که از نظر شکل ظاهري همانند کشهاي معمولي است.
کفش :
1- دوندي ( دوبندي ) : همانند کفشهاي جديد از جنس رزين گاه مي باشد که بعدها از جنس چرمهاي مصنوعي و نوع کفشهاي شهري جايگزين آن شده اند .
2- گالش : همانند کفشهاي لاستيکي زنان است که اغلب در فوصول پاييز و باراني استفاده مي شود و به علت قابليت غيرنفوذ بودن آب هم اينک نيز طالبان زيادي دارد .
3- چوموش : از نظر شکل ظاهري به صورت کفش هاي معمولي است ولي در قسمت جلوي کفش تعدادي از چرم زيرين به سمت بالا برگشته و سطح بالايي کفش روي سينه پا نيز چرم يک تخته است .
قره داغي چوموش : همانند چوموش هاي معمولي بود منتها با بند مي بستند اين نوع چوموش مخصوص متمولين و خانم ها بود .
جوراب :
جورابهاي مورد استفاده از نمونه هاي جورابهاي معمولي است که از شهر خريداري مي شود و بعضاً افراد مسن و کهنسال از جوراب هاي پشمي دستبافت زنان ماسوله در فصل زمستان استفاده مي کنند .
دستکش :
در اکثر نقاط بررسي شده با فتن دستکش پشمي مرسوم نبوده و در فصول سرد سال از دستکشهاي شهربافت و آماده به صورت 5 انگشتي استفاده مي شود .
زير پوش مردانه :
مردان در اين ناحيه از نوعي شلوار کوتاه از جنس پارچه موسوم به تونوکه استفاده مي کردند که از نظر دوخت و شکل همانند پيژاماي معمولي و اغلب زنان در منزل مي دوختند .
ج ) پوشاک کودکان
1- پيراهن : همانند پيراهنهاي معمولي است ، که از جلو بوسيله دگمه هاي فلزي موسوم به قابلمه اي بازو بسته مي شد . از روي پيراهن يک نيم تنه که از نظر شکل ظاهري همانند پيراهن از پارچه دولا دوخته مي شود و در قسمت زير بغل و پهلو با دگمه هايي باز و بسته مي شد ، از روي نيم تنه نيز پارچه نيم دايره اي که در قسمت گردن داري دوبند بود بنام سينه پوش مي بستند تا شير کودک لباسهاي زيرين را کثيف نکند .
2- پيشاني نوزادان را با يک تکه باريک پارچه به نام پيشاني دبد مي بستند سپس کلاه يا سرتنه کلاه را بر سر کودکان مي بستند ، بعضي اوقات نيز از دستمال سه گوش يک لايه نيز به نام لچک سربند کودکان استفاده مي کردند .
پوشاک تالش:
پوشاک
الف - پوشاک مردانه (( سرپوشها ))
1- تالشه بورک ، کلاه در گويش ترکي بورک تلفظ مي شود . کلاه تالشي از جنس شال ( همان پشم گوسفند) است که به شکل استوانه مي باشد . گذاشتن کلاه نشانه پايگاه اجتماعي افراد منطقه است .
2- کامفوا بورک ، کاموا در گويش ترکي و تالشي کامفوا تلفظ مي شود . اين کلاه مخصوص جوانان است .
3- کرگري بورک ، مثل کلاه تالشي است و جنس آن از پارچه هاي معمولي ، شال معروف به (( قتمه)) دوخته مي شود .
4- شال شريف ، عرض آن بين 15 تا 25 سانتي متر و طول آن 5/1 تا 2 متر است . جنس شال شريف نيز از پشم گوسفندي تهيه مي شود از اين نوع شال هم به عنوان شال (( سربند )) و هم براي محافظت از سرما به کمر بسته مي شود علاوه برجنس پشمي بعضي آن از کاموا تهيه مي کنند .
ب - تن پوش ها :
1- الجک ، دستکش در گويش ترکي (( الجک )) تلفظ مي شود . اين دستکشها از جنس پشم يا کاموا هستند که دونوع است .(1) بي بارق:دستکشي که فقط جاي انگشت شست را در آن تعبيه مي شود و چهار انگشت ديگر در يک محفظه جاي مي گيرد . (2) بيش بارق: (در اين نوع دستکش براي هر انگشت محفظه اي جدا در نظر گرفته مي شود .)
2- اوس کونئي ، پيراهن رويي که اغلب از جنس پشم گوسفند و آستين بلند است بدون دگمه و يقه گرد يا اسکي يا هفت است . اگر دو دگمه اي دوخته شوند به اسم (( ايکه دوگمه )) و اگر سه دگمه داشته باشد (( اوچ دگمه )) ناميده مي شود .
3- با شلوخ ، نوعي تن پوش مانند عبا از جنس پشم گوسفند و بدون آستين است . باشلوخ فقط يک دگمه روي سينه دارد و هنگام خواب يا بارندگي استفاده مي شود .
4- پنچک ، در منطقه مورد مطالعه به هر نوع کت از هر جنس پنجک مي گويند . ولي پنجک رايج در منطقه از جنس پشم است . که بيشتر براي مردان و خصوصاً داماد دوخته مي شود .
5- تونکه ، به شلواري که زير شلوار اصلي بپوشند گويند يا هنگام استراحت و خواب و از جنس (( کودري )) يا چيت است .
6- چوخا ، نوعي کت به شکل واندازه کت هاي معولي است . از پشم با الياف ضخيم درست مي شود که مخصوص چوپانان است و آب در آن نفوذ نمي کند .
7- ژاکت ، ژاکت نيز همانند طرح و شکل (( اوس کوئني )) بوده و از جنس پشم گوسفند و پارچه آن ضخيم است و دوتا چهار دگمه در جلو دارد.
8- شال ، در اندازه هاي مختلف از پارچه هاي پشمي ضخيم چند لايه تهيه مي شود . به کمر يا سر بسته مي شود .
9- شلوار ، در حوزه مورد پژوهش شلوار داراي طرح ها مختلف است . همچنين با توجه به نوع و جنس مي توان آنها را دسته بندي کرد از جمله شلوار امريکايي که مانند شلوار معمولي است با اين تفاوت که دو جيب در طرفين زانو ها دارد . و شلوار ايراني که مثل شلوار کردي بوده در حالي که دو جيب طرفين آن بدون آستر است . اين دو جيب همانند شکاف در طرفين شلوار تعبيه مي شود . جنس شلوار ايراني از شال يا پارچه معمولي است .
اگر از شال باشد بند کمر آن را از پشم بافته شده معروف به (( قتمه )) تهيه مي کنند ولي اگر از جنس پارچه هاي معمولي باشد از کش براي بند کنر استفاده مي شود . و شلوار نظامي نيز وجود دارد که همان مشخصات شلوار امريکايي است . و شلوار محلي از پارچه شالي که در محل بافته مي شود تهيه مي گردد.
10- عرخ گير ، در گويش ترکي عرق گير را عرخ گير تلفظ مي کنند . عرق گير را از نوعي پشم ظريف و نرم گوسفند مي بافند . عرق گيرها بدون آستين يا آستين کوتاه هستند و معمولاً يقه آنها را گرد يا هفت مي دوزند و بدون دگمه هستند .
11- کوئنک ، همان پيراهن است ولي مخصوص اعيان واشراف ، جنس آن عمومآ حرير، کتان يا پنبه است و معمولاً به رنگ سفيد بوده و دو تا سه دگمه در جلوي آن مي دوزند که پس از بستن دگمه يقه کوئنک حالت گرد به خود مي گيرد .
پ – جوراپ
1- جوراب ، جوراب در طرح ها و شکل هاي مختلف با نقوش اصيل و قديمي از جنس کاموا ، پشم و گاهي ابريشم به وسيله زنان و مردان روستايي بافته مي شود . هر کدام از جورابها بر اساس طرح يا جنس و نقش داراي اسامي متفاوتي هستند .
2- اسامي جوراپ ، به تمام جوراب هايي که از جنس پشم باشد گويند ، ممکن است بدون نقش يا بانقش باشد البته (( قتمه )) هم به آن گويند .
کفش ها
1- اوزي باقلي چاروخ ،. چاروخ کلمه اي است که براي تمام کفش ها به کار مي رود ( کفش هايي که رويه آنها بسته است (
2- چاروخ ، اصطلاح کلي براي انواع کفش ها ست.
3- خام چاروخ ، اين نوع کفش مخصوص افراد کم بضاعت بوده و در تهيه آن پوست را بدون انجام دباغي به صورت کفش حالت داده و استفاده مي کنند . هر لنگه اين نوع کفش به صورت يک تکه بوده و فقط در قسمت فوقاني شياري ايجاد و دو طرف آن را براي بستن سوراخ مي کنند .
4- زرين چاروخ ، اين نوع کفش ها بسيار ابتدايي و مخصوص افراد کم درآمد بوده و از جنس لاستيک تاير ماشين که در اصطلاح به آن رزين مي گويند تهيه مي شود . اين نوع کفش ها حالت (( نا )) دارند و در قسمت فوقاني آن شياري ايجاد مي کنند و سوراخ هايي براي عبور دادن بند در آن ايجاد مي کنند .
5- زرين چکمه ، نوعي چکمه از جنس لا ستيک تاير پرداخت شده است .
6- زرين گالوش ، در تهيه اين نوع کفش ابتدا بخش زيرين کفش را از پلاستيک مي برند يعد بر اساس بزرگي يا کوچکي رويه آن را بريده و بعد از پرداخت کاري ، به وسيله سنباده ، رويه را با چسب به قسمت کف مي چسبانند . اين نوع کفش دار اي دوام و کيفيت خوبي نسبت به بقيه است .
7- گون چاروخ ، چرم در گويش ترکي ((گون )) تلفظ مي شود . در تهيه گون چاروخ ابتدا چرم را دباغي مي کنند اگر بخواهند کفش را رنگي عمل بياورند عصاره گياهان طبيعي هنگام عمل آوردن چرم به آن اضافه مي شود .
8- لاک چکمه ، همانند رزين گالوش تهيه مي شود و تا زير زانو مي آيد . جنس آن نيز از لا ستيک است . ( منظور از لاک در اينجا لاستيک است)
9- لاک گالوش ، نوعي گالش لاستيکي در دو نوع با بند و بدون بند
10- وطني ، نوعي کفش که از پوست دباغي شده تهيه وبه شکل خام چاروخ مي باشد . با اين تفاوت که قيمت آن بالاتر است .
پوشاک زنان
الف- سرپوش ها
1- روسري : روسري هاي رنگي مخصوص دختران و زنان جوان است . و افراد مسن بيشتر از رنگ سفيد بدون نقش استفاده مي کنند . از جنس پشم يا شالموز تهيه مي شود .
2- روسري شفتالو : نوعي روسري بدون نقش و ساده از پارچه هاي معمولي که براي دختران کوچک مي دوزند .
3- روسري مخمر : مخمل در گويش ترکي (( مخمر)) تلفظ مي شود . رنگ آن معمولاً قرمز بوده و مخصوص زنان و دختران افراد متمول است . علاوه برآن هنگام عروسي آن را برسر عروس مي اندازند .
ب – تن پوشها
1- الجک : دستکش هاي زنانه تيره که همان شکل و طرح مردانه بافته مي شوند . با اين تفاوت که نازک و لطيف هستند و نقوش آنها ظريف و رنگ هاي آن بيشتر قرمز و نارنجي است . 2- تومان : تومان همانند دامن کوتاه ولي پر چين دوخته مي شود . هنگام دوخت پارچه زيادي بکار مي رود . جنس اغلب تومان ها از مخمل ، شالموز ، اطلس و معروف تر از همه نوعي پارچه به نام قماش است . تومان معمولاً از زير کوئنک زنانه مي پوشند .
3- تونک : از زير تومان پوشيده مي شود و به شکل شلوار است جنس آن معمولاً چيت بوده و زنان بيشتر پارچه هايي با گل هاي آبي رنگ را ترجيح مي دهند . هر تونک به طور متوسط دو متر پارچه مي خواهد .
4- ديزليک : نوعي دامن با چين هاي فروان که تا زانو مي آيد و معمولاً زير کوئنک مي پوشند . 5- زو بن : مخصوص عروسي است که بصورت دامن بلند دوخته مي شود و عروس آنرا در شب حنابندان مي پوشد .
6- جليقه : جليقه را روي ديگر لباس ها مي پوشند . هر جليقه داراي رويه و آستر است . جنس آن از پشم مرغوب يا مخمل سياه رنگ است . آستر آن معمولاً از ابريشم يا تترون است . هر جليقه داراي سه جيب است . دو جيب در طرفين و يک جيب در قسمت داخلي که با زيپ دهانه آن را مي بندند .
7- کوئنک : کوئنک يک قطعه پارچه بلندي است که تمام بدن را تا زانو مي پوشاند . کوئنک ها معمولاً داراي آستين بلند هستند . و جنس آنها از ابريشم ، شالموز ، قانوز ، پشم و مخمل در رنگهاي زرد و قرمز مي باشد .
8- يل : يل کوتاه تر از کت معمولي و بزرگتر از جليقه است . جنس رويه آن از مخمل و آستر آن را از حنس ابريشم معروف به حرير انتخاب مي کنند . يل در ميان ديگر لباسها مربوط به اعيان و اشراف است . داراي سه جيب است دو جيب در طرفين به نام (( يان جيبي )) و يک جيب در بخش داخلي يعني آستر دارد که به عنوان (( قولتخ جيبي )) معروف است .
روسري بزرگي به نام سردستمال
روسري کوچک به نام بند دستمال
بوک به قسمتي از روسري که تازه عروسها به روي لب خود مي کشند بوک گويند .
پاژمه به دامن بزرگي که از ده الي دوازده متر پارچه دوخته مي شود گويند .
نيم ساق به شلوار بسيار گشادي که زير دامن بپوشند تا راحت تر سوار اسب شوند گويند .
پ- پاپوش
1- جوراب : از دوجنس پشم يا کا موا مي بافند . اغلب جوراب هاي بافته شده زنان به رنگ قرمز ، نارنجي ، سبز و سفيد است .
2- گيوه : گيوه ها معمولاً از جنس پشم و به شکل چاروخ دوخته مي شوند . اين نوع گيوه ها را بيشتر در داخل اتاق وبه خصوص عروس ها مي پوشند .
3- ديگر انواع کفش: مانند کفش هاي مردانه است اما ظريف تر و گاه مرغوب تر
پو شاک بچه ها
1- دُن : پارچه آن نرم ولطيف است و همانند يک دامن بلند براي بچه هايي که تازه ختنه شده اند استفاده مي شود .
2- دوشليک : نوعي پيش بند نوزاد تا دو سالگي است .
تزئينات لباس
1- پارچه : دوخت انواع پارچه هاي الوان بر روي نقاط مختلف لباس از تزئينات لباس به شمار مي رود.
2- دگمه : دوختن دگمه هاي اضافي بر روي لباس يکي از انواع تز ئينات رايج است . مثلاً در لباس يل مخمل يک رديف دگمه از سر آستين تا زير شانه مي دوزند که به آن (( قول ديمه )) گويند .
3- سکه : در تزئين بخش جلويي يل سکه هاي يک يا دو ريالي و گاهي سکه هاي قديمي را سوراخ نموده و به صورت رديفي يا به شکل گل بوته بر روي آن مي دوزند . در گويش ترکي سکه هاي نقره را (( گوميش )) پول مي نامند . دوختن يک رديف سکه در بخش پائين کوئنک را نيز تزيين (( اتک ليک )) گويند .
4- گس : بافتن رشته هاي نخي در حاشيه روسري را گس گويند که هم تزئين است و هم دوام پارچه يا روسري را زياد مي کند .
وسايل دوخت
عمده وسايل دوخت در منطقه مورد مطالعه عبارتند از : قيچي ، سوزن ، نخ . البته به قرقره يا هر چيز ديگري که نخ به دور آن کلاف مي شود (( عاشق ساپي )) گويند .
مزد خياط
در قديم مزد خياط بيشتر جنسي بود مثل دادن برنج ، تخم مرغ ، گندم ، جو ويا محصولات و فرآورده هاي دامي . ولي تا اکنون بيشتر پول نقد پرداخت مي شود .
پوشاک شفت:
نياز آدمي به پوشش خود دربرابر سرما وگرما ونيز دفاع از پوست تن باعث گرديده است که افراد انساني هر جامعه با تمهيدات لازم وبا استفاده از اليافي که در دسترس دارد ،اقدام به تهيه لباس مورد نياز خود نمايد. به مرور اين نياز حالت تفنني به خود گرفته ووسيله هنر نمايي و ابراز عقايد گشته است . بدين دليل بررسي پوشاک منطقه از ديدگاه تاريخي فرهنگي وهنري ونيزاز ديد جامعه شناسي وروان شناسي قابل تعمق است. بااين تفاسير مي توان گفت هر جامعه انساني با توجه به وضعيت اقليم و نيز نوع شغل لباس منحصر به خود را دارد منطقه مورد بررسي شهرستان شفت نيز از اين وضعيت مستثني نيست و پوشاک محلي خود را دارا مي باشد.
پوشاک مردانه:
پوشاک مردان در منطقه شهرستان شفت اعم از گيلک وتالش به قرا ر زير مي باشد .
ـ کلاه پشمي ، جنس آن پشم گوسفند وتوسط زنان ومردان روستايي بافته مي شود از کلاه پشمي در ايام سرد سال استفاده مي کنند.
ـ شل کلاهshalekola: جنس ان پشم گوسفند داراي دو گوشه که قسمت سر وگوشهارا مي پوشاند. شل کلاه را نيز زنان و مردان مي بافند .
ـ عرق گي يا به اصطلاح زيرپيرهن از جنس پنبه توسط خياطان محلي دوخته مي شود.
ـ پيرهن: pirhan پارچه پيرهن از جنس کرباس و چيت است که از شهر رشت و ساير نقاط شهري تهيه مي کنند.
پيرهن داراي يقه گرد و بعضاً لبه داراست که بوسيله دوسه دگمه تا روي سينه بازوبسته مي گردد .قد ان تا روي باسن داراي استين بلند و جيب روي سينه چپ در رنگهاي سفيد وابي مي باشد .
ـ شيکه : shikahشبيه به کت جنس ان از پشم گوسفند داراي استرميـباشد قد شيکه تا روي باسن وداراي آستين بلند و يقه لب برگردان که به وسيله دوسه دگمه صدفي بازو بسته مي گردد.
ـ قبا : ghaba از پارچه هاي نخي است وازنقاط شهري تهيه کنند به دوخت ان بر عهده خياطان محلي و دوره گرد بوده است .
ـ نيف تنه : nif tanehاين تن پوش بدون استين است جلو باز وداراي چندين دگمه صدفي و داراي دو جيب در پايين دامن و بدون يقه است .نيف تنه داراي استر وبعضاً بدون استر مي باشد .
ـکل چقه : kal chagheh شبيه به کت با اين تفاوت که جنس ان از پشم گوسفند است و توسط زنان روستايي بافته مي شود.
ـشروار : shervar شلوار جنس ان از پشم گوسفند و توسط زنان روستايي بافته ودوخته مي شود شلوار به وسيله يک بند بافته شده نخي که به قزه ( ghareh ) معروف است در کمربسته مي شود براي فصول گرم سال از پارچه هاي نازک شلوار دوخته مي شود.
ـجوراب پشمي: goraf از پشم گوسفند توسط زنان ودختران بافته ميشود .
ـ چموش : chamosh جنس اين کفش از چرم گاو است و از شهر رشت تهيه مي کنند و در تمام فصول سال مردان و زنان استفاده مي کنند.
ـچکمه گالش : جنس ان پلاستيک و تا زير زانو را مي پوشاند.
ـ گالش : پلاستيکي فقط تا ساق پا را مي پوشاند.
ـ رزين rezin : از لاستيکهاي فرسوده ماشين که توسط کفاشان وکفش دوزان در اندازه هاي لازم بريده وبه وسيله ميخچه به همديگر دوخته مي شود.
پوشاک زنانه :
ـ لچک lachak : به صورت کلاه که از پارچه نازک نخي دوخته مي شود و روي سر قرار مي گيرد .
ـ دستمال : dastmal عموماً به صورت چهار گوش جنس ان از چيت ابريشم وساير مواد است ودر رنگهاي ابي وسفيد است که روي لچک بسته مي شود.
ـ عرق گير: همانند زير پوش از جنس پنبه که از بازار خريداري مي شود و يا خياطان محلي ان را مي دوزند.
ـنيم تنه : اين تن پوش بدون استين است وجنس ان از مخمل به رنگهاي قرمز، سبز، ابي م يباشد دو طرف روي سينه تا پايين دامن را به وسيله سکه هاي قديمي سکه دوزي مي کنند . نيم تنه داراي استر وهمچنين جيب در طرفين مي باشد . به ان نيف تنه و در حاضر جلقده jelaghdeh نيز مي گويند.
ـ قبا زنانه : ( gheba - gheva ) همانند کت ، داراي جيب در دو طرف و بغل ونيز داراي استر که توسط خياطان تهيه ودوخته مي شود.
ـ پيرهن : ( perhan ) جنس پيرهن از کرباس، ابريشم، چيت وسوسي مي باشد قد پيرهن تا زير زانو به صورت دامن گرد ، جلو ان تا روي سينه باز است که به وسيله د و سه دگمه باز و بسته مي گردد از اين تنپوش د رتمام طول سال استفاده مي شود .
ـ جرقده : ( jerghedeh ) (جليقه ، جالزقه)( jalezgheh ) اين تن پوش بدون استين داراي دو جيب در دو سمت پايين سينه و استردار مي باشد دو طرف روي سينه را به وسيله سکه هاي قديمي پول دوزي مي کنند وبه وسيله چند دگمه باز و بسته مي شود
ـ چوقا : ( (ghugha از پشم و ساير پارچه ها ، قد چوقا تا روي باسن است و شبيه به کت که توسط خياطان محلي دوخته مي شود.
ـ بي جامه : ( bi jame) معمولاً داراي پاچه هاي تنگ است و در رنگهاي مشکي ، سرمه اي و ابي است
جنس ان از چيت وپارچه هاي نخي ديگري مي باشد بي جامه رادر تمام اوقات شبانه روز استفاده مي کنند به ان تنگه شروار هم مي گويند.
ـ شه وار: shehvar ) ) شبيه به دامن ، بدون پاچه وداراي کمر پرچين که تا روي مچ پا را مي گيرد شه وار به وسيله يک بند پشمين در کمر بسته مي شود .
ـ پاتون patun ): ) يک نوع جوراب تا زير مچ پا از پشم که از ان براي جلوگيري از سرما در داخل خانه استفاده مي کنند .
ـ جوراب جورافjuraf ) : ) از پشم گوسفند در رنگهاي متنوع که توسط زنان و دختران به وسيله چند ميله فلزي بافته مي شود .
ـ گالش : ( ghalesh) تماماً از پلاستيک که تا زير مچ پا را مي پوشاند واز نقاط شهري تهيه مي کنند به ان رزينه گالش rezineh ghalesh هم مي گويند .
ـ کتله : (katleh ) اين کفش داراي کفي چوبي است و نيز داراي چند بند چرمي است که به وسيله ميخ به صورت ضربدري به دو طرف کف متصل شده است .
تهيه ودوخت پوشاک
هنگام پشم چيني گوسفندان ، زن خانواده مقداري از پشم را جهت ريسندگي ونيز دوخت ودوز البسه براي خانواده اش نگاه مي دارد پشم ها را ابتدا با شونه shuneh جدا مي کنند به طوريکه هم اليافهاي ان کشيده شود و هم خاک ان گرفته شود بعد از شونه کشي با استفاده از چره chareh اقدام به ريسندگي پشم مي کنند وسپس جهت بافت پارچه هاي پشمي مورد استفاده قرار مي دهند دوخت ودوز البسه پشمين بيشتر بر عهده خياطان محلي و دوره گرد بوده است .
خياطان محلي در روستا ها مي رفتند مدتي در هر روستا اقامت مي گزيدند و دوخت ودوز اهالي را با دريافت مزد نقدي انجام مي دادند .
اعتقادات وباورها :
درنقاط مورد بررسي باورها واعتقاداتي درباره وقت دوخت ودوز البسه دارند انها بر اين باورند که روزهاي پنجشنبه وجمعه براي دوخت و دوز خوش يمن است .
روز شنبه وچهار شنبه را بد يمن مي دانند – جهت دوخت و دوز – بدين خاطر در اين روزها دست به نخ و سوزن نمي برند .
لباس دوخته شده را دفعه اول در يکي از روزهاي جمعه ودوشنبه يا روزهايي که بازار هفتگي داير است مي پوشند چون بر اين باورند باعث مي شود هميشه ان را با شادي بپوشند
تامل در آثار مکشوفه، خصوصا درتپه مارليک ( چراغعلي تپه ) رودبار، کهن ترين اسنادي است که از انواع زينت برروي دامن و پيراهن و پيشاني بند و زيورهاي گردن و نمونه گوشواره حکايت مي کند. آثار مکشوفه ازنواحي باستاني رستم آباد رودبار، وجود پاي افزار را نيز همزمان با ديگر يافته ها نشان مي دهد. در هر حال پوشاک به تنهايي معرف کار، انديشه، سليقه ومحيط زندگي نيز مي تواند با شد. ازاين رو است که هرطرحي ( هرچند اندک ) نشان دهنده گوشه اي از درخشش هويت و نمايانگر ميزاني ازسليقه و ماندگاري سنت آدمهاست .
پوشاک مردان :
1-سرپوش مردانه ( کلاه)
کلاه پوششي است که مردان ازپوست ، شال و پارچه به شکلهاي مختلف مي دوزند و برسر مي گذارند . کلاه در طول زمان به شکلهاي مختلف تغيير يافت و اين تغييرات ازکلاه ماهوت مشکي گرفته تا کلاه پهلوي و کلاه اروپايي ( شاپور ) ادامه يافته است .
کلاههايي که خاص مردان گيلان زمين مي باشد ، کلاهي است که در روستاها استفاده مي شود.از جمله :
کلاه مردان غرب گيلان :
- شال کلاه( فصل استفاده: زمستان، جنس پارچه: پشمي بومي )
- کلاه چالگيزي يا چلگيزي کلاه ( مکان استفاده: نواحي کوهستاني هشتپر )
کلاه ترکدار يا چهار گوش ( فصل استفاده: تابستان ،جنس پارچه : پارچه سفيد)
- کلاه عرق چين ( فصل استفاده: تابستان ، جنس پارچه: توري به رنگ سفيد ، زمان استفاده: هنگام خواب (
کلاه مردان شرق گيلان :
– نمت کلاه (NAMAT KOLAH) ؛( جنس: نمد ، شکل: تخم مرغي بلند،کوتاه و چهارگوش ، رنگ: خردلي روشن ، زمان استفاده : در روز عروسي داماد برسر مي گذارد (
کلاه چوپانان :
کلاه زمستاني چوپانان در غرب گيلان ، به گوش کلاه يا شال کلاه معروف است . جنس اين کلاه ازشال و اغلب به رنگ مشکي و رنگهاي متمايل به آن است .
کلاه زمستاني چوپانان درشرق گيلان ، به پوستين کلاه معروف است وازپوست بره دوخته مي شود.
کلاه حصيري:
کلاه مخصوص ماهيگيران درفصل تابستان و مردان زراعت کاربرنج مي باشد .
-2 تن پوش مردان:
- پيراهن ( جنس پارچه : نخي به رنگ سفيد يا آبي، با يقه 3 سانتي که ازجلو باز مي باشد. اين پيراهن داراي آستين راسته با مچ است.)
- پيراهن مردانه چوپانان درشرق گيلان : موسوم به چپ يقه .
- پيراهن عروسي براي داماد : به رنگ سفيد بوده ولي در روستاي قاسم آباد ،داماد پيراهن قرمز و شال قرمز رنگ مي بست .
- کش پيرهن ( kes pirhan ) :نوعي پيراهن زير، که در زمستان و پاييز پوشيده مي شود.
جليقه :
جليقه که آن را جلقته يا جلقده مي گويند ،براي فصول پاييز و زمستان از جنس شال و براي بهار و تابستان از پارچه هاي نازکتر دوخته مي شد .
شلوار :
- شلوار در غرب گيلان :شلوار مردان تالش که آن را شلار مي گويند داراي دمپاي تنگ و اغلب به رنگ سياه ، شيري و فلفلي است . جنس اين شلوار از پشم مي باشد. امروزه بعضي ازمردان مسن تر درفصل پاييزو زمستان ، در منزل و يا براي مراجعه به بازار داخل روستا،اين شلوار رامي پوشند اما هنگام مراجعه به شهر از کت و شلوار معمولي که مردان درشهر مي پوشند، استفاده مي کنند .
- شلوارمردان درشرق گيلان :مردان درشرق گيلان نيز شلواري که دمپاي آن براي پيرمردان، لوله اي ساده و براي جوانان دکمه اي بود، مي پوشيدند . رنگ اين شلوار تيره بوده است .
- شلوار چروداري : (نوع پارچه : دستباف)
در قاسم آباد رودبار سرشلوار مردانه اي مي دوختند به نام قدک که نوع پارچه آن نخي و رنگ آن مشکي يا سرمه اي بود.
- تنگ تومان( Tange- tuman ): شلوار تنگي بوده که مرد روستايي در مزرعه ، يا هنگام رفتن به جنگل مي پوشيد. اين شلوار هم در غرب و هم در شرق گيلان پوشيده مي شد .
- ديج( dej ) : شلوار تنگ چسباني ، که داراي ليفه اي معروف به بندي تومان بود. بعدها مدل اين شلوارها سه دکمه شد و آن را با کمر بند مي بستند . اين شلوار معروف به «پيش پولوک» يا «پيش پوليک» يا شلوارجلو دگمه دار يا تومان قيش مي باشد .
در هر حال مردان چه در غرب چه درشرق گيلان ،به ويژه درزمستان ،زير شلوار پشمي خود ، پيژامه يا ژامه مي پوشيدند.
- شلوار کشتي گيله مردي:درکشتي گيله مردي ( کشتي گيلان )شلواري به نام لاسپاره مي پوشيدند.
لباس کار ماهيگيران :
ماهيگيران ازلباسي به نام فوکا استفاده مي کنند. اين پوشش سرهمي ( کفش و شلوار و پيراهن ) ،ازجنس لاستيک تويي خودروهاي سنگين است .
قوجان :
قوجان نوعي ديگر از پوشاک ، شامل پيراهن و شلواراست که امروزه تحت عنوان باراني و بادگير مورد استفاده ماهيگيران قرار مي گيرد . جنس آن ازپارچه شمعي است که ازکشورهاي ژاپن ،کره و .. تامين مي گردد .رنگ هاي آن زيتوني ، شالي، سرمه اي ، مشکي ، نارنجي ، پلنگي و کرم است .براي دوخت اين لباس 8 تا 7 متر پارچه لازم مي باشد.
شال کمر :
مردان برروي شلوارو کمر خود شال مي بستند و آن را «کمر دبد» مي گفتند . پهناي آن 33-30 سانتي متر و طول آن 2 تا 3 متر و به رنگ قهوه اي تيره يا سفيد بود.
کت:
مردان تالش ازکتي به نام چوخا يا شکه که ازشال دوخته مي شد استفاده مي کردند . شکل اين کت معمولي و داراي يقه برگردان است . مقدارشال مصرفي 12 گز و عرض شال براي دوخت 80-70 سانتيمتر مي باشد . در شرق گيلان و نواحي جلگه اي، مردان از پشمه چوخا،از جنس شال کت مي دوختند.
لباس کوهستاني مردان :
- غرب گيلان : باسلق ،درنقاط کوهستاني تالش ، پوشش دامداران درفصل سرد مي شود .
شرق گيلان :شولا ( شب لا) ،نوعي پالتوي نمدي و بالا پوش يا تن پوش شب است که چوپانان آن را مي پوشند و بر سر پوستين مي گذارند.
کولاگير : پوشش ديگري است که چوپانان در روز مي پوشند. کوتاهتر از شولا ولي جنس آن از نمد است .
پاي افزار:
- چوموش به فارسي «چموش » گفته مي شود که نوعي پاي افزار ازجنس چرم ساده است . کفشي کاملا بومي بوده که بيشتر ساکنان مناطق کوهستاني گيلان ازآن استفاده مي کردند ،اما اينک کاربرد خود را به کلي از دست داده است . ازامتياز هاي اين پاي افزار، سبکي و يکپارچگي آن است .
چموش دوزي در مناطق کوهستاني گيلان اهميت به سزايي داشته و اين اهميت را مي توان در نام بعضي از روستاها يافت ، زيرا نام روستاها ،از مشاغل غالب در آن نشات گرفته است .
روستاهايي چون«چاموش دوزان » در«ماسال و شاندرمن » يا «چارق دوزي محله » در لاهيجان و «چاموش محله » در « خانقاه ماسال» مويد اين نکته است .
انواع چموش :
دو نوع چموش وجود داشت : يکي مخصوص شکارکه به «شکار چوموش » موسوم بود .اين پاي افزار ،با بند چرمين به پا بسته مي شد و نوع ديگر که فاقد بندهاي چرمين بود.
درتالش دو نوع چموش دوخته مي شد : نوع مرغوب آن « ختني »و نوع نامرغوب آن که از پوست دباغي شده دوخته مي شد « مازرده » نام داشت .
- رزين چموش : به مرور زمان دوختن و استفاده از چموش ،از رونق افتاد و نوعي ديگر که از لاستيک تهيه مي شد به نام «رزين چموش » جاي آن را گرفت .
- ساغري: کفش چرمي بدون پشت و بي پاشنه است که روحانيون آن را مي پوشيدند.
- ارسي: کفش چرمي پشت دار.
- چاروق : کفش دوخته شده ازپوست الاغ، اسب يا گاوميش ، پشت دار با بند و يا ساده - گيوه : پاي پوش بافته شده از نخ کتان يا کنف که در تابستان استفاده مي شد .
- پوتين گالش: اين نوع گالش داراي رويه کوتاه بود. جنس آن چرمي و نوع آن جلو بنددار بود.
- چکمه : مردان روستايي هنگام کاردر مزارع يا رفتن به جنگل ،در پاييز و زمستان چکمه پلاستيکي مي پوشيدند.
- چوکوتور( چيکتور):چيک يا چوک به معناي پنجه و تور به معناي بافته است. چيکتور پوششي بود که به هنگام حرکت روي برف، زير چموش مي بستند.
- کفش چوبي يا کتله( دمپايي محلي ) : به دمپاي ساخته شده ازچوب گفته مي شد و داراي دو نوع بود .يک نوع آن داراي يک تسمه کلفت بود که انگشت بزرگ پا داخل آن قرار مي گرفت . اين کتله براي طي راههاي کوتاه و در حمام هاي عمومي استفاده مي شد.
پوشاک زنان
روسري و سربند :
اغلب بانوان گيلاني از دو سربند ، يکي در زير ( لچک ) و ديگري بر روي آن ( دستمال ) استفاده مي کنند .
دستمال در نواحي مختلف گيلان اسامي مختلفي دارد . مثلاً در نواحي غرب گيلان به نامهاي زير خوانده مي شود :
Sarabast
« سرا بست »
در ناحية تالش(سياهمزگي )
Tone dasmal
« تونه دسمال »
ناحية ويسرود
Nabese desmal
« نبشه دسمال »
ماسال
« سر دستمال »
گرگانرود و خوشابر اسالم
((کلاغي دستمال يا کلقي دستمال))
تالش و گرگانرود
در جلگه هاي گيلان نيز دستمال به اسامي زير خوانده مي شود :
روسري دستمال ، پيله دسمال ، سرفود Sar Fovod
که بر روي لچک بسته مي شود و اصولاً رنگ آن سفيد است .
در شرق گيلان نيز دستمال بر روي لچک بسته مي شود و به نامهاي زير خوانده مي شود :
سر دسمال ، سر دبد ، تور دستمال ، کاربددستمال ( که در ناحية اطاقور و بلوردکان، کاربرد دارد و به دستمالي گفته مي شود که بر آن کار دستي صورت گرفته است )پيراهن :
پيراهن ، بالا پوش بانوان گيلان است . اين پوشش در گويش تالشي ؛ شي sey و در شرق و جلگه تالش ؛ پيرهن pirhan و جمه خوانده مي شود .
- پيراهن بانوان غرب گيلان : شي يا پيراهن يکسرة آستين بلندي مي باشد که از جلو مقداري باز است تا راحت تر بتوانند به نوزاد شير بدهند و دو طرف آن نيز چاک دارد . اندازة چاک پيراهن و بلندي آن نيز که اصولاً روي تنبان مي آيد در قسمت هاي مختلف غرب گيلان متفاوت است .
- پيراهن بانوان جلگة گيلان :پيراهن بانوان جلگه گيلان، مانند پيراهن بانوان غرب گيلان مي باشد اما بسيار کوتاهتر از آن است .
- پيراهن بانوان شرق گيلان : پيراهن بانوان شرق گيلان، به مراتب متنوع تر از پيراهن بانوان غرب گيلان مي باشد و نيز تفاوتهايي در شکلهاي آن مشاهده مي شود .مثلاً نوعي از آن ، جلو بسته است و از طرف شانه دکمه دارد . و نوعي ديگر ، داراي چاک پهلو است و غير از يراق دوزي و چرخ دوزي، از نخ هاي رنگي نيز در جلوي پيراهن استفاده مي شود .
يراهن بانوان املشي « چابکي » caboki نام دارد و کشدوزي و پولدوزي شده است . پيراهن منزل آنان نيز از زير سينه داراي چين مي باشد و بلندي آن به زانو مي رسد .
متفاوت ترين پيراهن ، پيراهن مرسوم در پاشاکي، واقع در خرارود است که چرخدوزي شده و پارچة آن با « پاچال » و ابريشم خام در محل بافته مي شود و طرفين پيراهن به رنگ سرمه اي و به روش پيچمان با پيلة ابريشم ، رنگ مي شود . اين پيراهن را دختران در روز عروسي يا در مهماني به تن مي کنند .
کت :
معمولاً ،در تمامي نواحي گيلان ، بانوان از کت استفاده مي کردند که اغلب از مخمل الوان يا ساده دوخته مي شد و داراي آستين بلند و يقة انگليسي بوده است .
الجاقبا :
الجاقبا پوششي با قد کوتاه بود که تا حدود زير سينه و بالاي کمرگاه مي رسيد . اين قبا ، بدون يقه و جلو باز بود و از پارچه هاي الوان يا پارچة چادر شب دوخته مي شد و اصولاً در کوهستانهاي شرقي و در قاسم آباد مورد استفاده قرار مي گرفت .
دامن :
- دامن بانوان در غرب گيلان :دامن در غرب گيلان ، شلار slar خوانده مي شود .
شلار در واقع دامن پر چيني است که کمرش با چين هاي ميلي متري ، با کش يا بند دوخته مي شود و هنگام پوشيدن، روي باسن قرار مي گيرد . طول آن در مناطق مختلف و بين سنين مختلف ،متفاوت مي باشد و جنس آن نيز با توجه به موقعيت کاربرد آن ،مختلف است .
در بعضي از مناطق دو يا سه شلار را بر روي هم مي پوشند تا در هنگام راه رفتن، جلوة زيباتري از خراميدن داشته باشد .
-دامن بانوان در شرق گيلان :دامن در شرق گيلان ، دراز تومان و تومان خوانده مي شود . که معروفترين آن تومان قاسم آبادي است .
براي دوختن دامن قاسم آبادي، 10 تا 12 متر پارچه لازم است . آنچه اين دامن را از ديگر دامن هاي شرق گيلان متفاوت مي سازد، « سه پاره » يا سومن پره somanpara مي باشد که شامل سه تکه پارچه است که به هم دوخته شده و بر اساس قاعده اي خاص رنگ بندي مي شود . بدين ترتيب که اگر رنگ زمينه سفيد باشد از رنگ آبي ، قرمز ، آبي و اگر رنگ زمينه تيره باشد از رنگ قرمز ، آبي يا سبز ، قرمز استفاده مي کنند .البته تعداد پاره ها در سنين مختلف و در نواحي مختلف ، متفاوت است .
يکي از تفاوتهاي دامن در غرب و شرق گيلان اين است که اصولاً در نواحي غرب گيلان شلار بسيار ساده بوده و حداکثر از يک رديف کشدوزي ساده استفاده مي شود ، در صورتي که در شرق گيلان از نوار و تکه دوزي ، بسيار زياد استفاده مي شود .
- دامن بانوان در جلگة گيلان : دامن در جلگة گيلان ، شليته ، کوتاه تومان يا گرد تومان خوانده مي شود .
شليته عبارتست از دامني کوتاه ( در حدود 30 سانتي متر ) و پر چين ، که از چلوار سفيد و در خانواده هاي مرفه از مخمل يا ساتن دوخته مي شد . البته بعضي از شليته ها با نخ قرقرة مشکي دست دوزي مي شده است .
گرد تومان :
گرد تومان دامني است پرچين که در جلگه هاي گيلان کاربرد داشته است و طول آن تا سر زانو مي رسيد .
جليقه :
جليقه يکي از پوشش هاي متداول بانوان گيلان است . اين پوشش در ناحية غرب گيلان جلخته Jelexte ، نيفتنه niftane ، در شرق گيلان جرقده jarqade يا جرزقه jarzaqe ، و در جلگه هاي گيلان جلقته ، جلتقه ، جلخته و جلخده ناميده مي شود .
مدل متداول جليقه ، اصولاً جلوباز سه دکمه و يقه هفت با سه جيب در طرفين است و پشت آن داراي سکگ مي باشد که قابليت گشاد و تنگ کردن را به آن مي دهد . جنس آن بسته به وضعيت مالي افراد ، متفاوت است .
جليقه در نواحي جلگه اي گيلان به صورت ساده مورد استفاده قرار مي گيرد ولي در مناطق کوهستاني و کوهپايه اي سکه دوزي و با نخ هاي رنگي چرخدوزي مي شود .
شلوار بانوان :
- شلوار بانوان ساکن در جلگه :بانوان ساکن در جلگه ، شلوار مشکي و بلندي موسوم به سرشلوار يا تومان tuman ، در زير شليته مي پوشيدند . سرشلوار ، از نظر معنا ، در برابر زيرشلوار يا تونکه قرار دارد . جنس سر شلوار و زير شلوار از نخ و داراي تومان قوزه Tumanquze يا ليفه شلوار بود که به تدريج ، کش جايگزين آن شد . مدل اين شلوار کم کم تنگتر گرديد. به ويژه از زانو به پايين و در ناحية مچ،که با يک عدد دکمه بسته مي شد . شلوار بانوان مسن ، گشادتر و در ناحية مچ کش داشت .
شلوار ديگري که بسيار گشاد بوده و بانوان هنگام کار در مزرعه، آنرا به تن مي کردند، موسوم به باپره يا پابرو bapar / pabaro بوده است . اين شلوار همان پيژامه يا پاجامه اي است که اکنون نيز استفاده مي شود .
- شلوار بانوان در غرب گيلان :بانوان در بعضي از قسمتهاي غرب گيلان ، شلوار مشکي مي پوشيدند . در قسمت هاي تالش ،پيژامه هاي معمولي در زير دامن مي پوشيدند . در اين ناحيه شلواري با عنوان « چکمه شلوار » داشتند که هنگام ييلاق و قشلاق به تن مي کردند . گشادي اين شلوار به حدي بود که مي توانستند سه دامن را داخل آن قرار دهند .
- شلوار بانوان در شرق گيلان :بانوان در شرق گيلان از پيژامة معمولي به عنوان شلوار استفاده مي کردند که اکنون نيز ميان بانوان سالمند رايج است .
چادرکمر :
يکي از پوشش هاي جالب بانوان گيلان چادرکمر است که به صورت سه گوش يا چهار گوش مي باشد . بانوان ساکن جلگه ، چادر کمر مي بندند و آنرا کمردَبَد يا کمر دود kamar davad / dabad مي گويند و اصولاً از جنس چيت و به صورت چهارگوش است .
در بعضي از مناطق غرب گيلان ، چادرکمر از پارچه اطلسي گلدار دوخته مي شود .
چادرکمر در شرق گيلان ، با استفاده از دستگاه بافته مي شود .
چادرشب :
بانوان شرق گيلان از چادرشب استفاده مي کنند که در گويش محلي « چارشو » گفته مي شود . مرکز عمدة چادرشب بافي قاسم آباد است .
چادرشب از 6 قطعة 2 متري به هم دوخته شده ، تهيه مي شود . چادرشب را بانوان در هنگام کار کشاورزي به دور کمر مي بندند . البته از چادرشب براي دوخت پرده ، پوشش رختخواب و روميزي نيز استفاده مي شود . اسامي بيشتر طرحهاي چادرشب ، الهام گرفته از طبيعت است .
کفش بانوان :
بانوان گيلاني ابتدا چموش مي پوشيدند سپس زرين گالوش به پا کردند . البته قشر مرفه کفش ساغري مي پوشيدند . تا اينکه ارسي پاشنه بلند به نام بوزبولند buz bulond و پاشنه کوتاه به نام بوزکوتاه buz kuta مرسوم شد .
دم پايي بانوان قبل از ورود دم پايي لاستيکي ، « کتله » ( دم پايي ساخته شده از چوب ) بوده است .
جوراب :
بانوان در مناطق کوهستاني جوراب پشمي به پا مي کردند .
در غرب گيلان بافتن جوراب هاي ابريشمي رايج بود . همچنين بافتن نوعي جوراب دست بافت و ساق بلند مرسوم به زنگه گوراوه « zenge gurave » متداول بوده است .
پوشاک انزلي:
الف ) پوشاک زنانه( سرپوش ها ) :
1- لچک : پارچه سه گوش و معمولاً سفيد رنگي است که دورتادور آن را با چرخ يا نخ و سوزن مي دوزند ، و بر روي سر مي بندند .
2- روسري : روسري يا چارقد پارچه اي است چهار گوش در اضلاع 5/2 يا 5/3 متر مربع به رنگ سفيد يا زمينه سفيد با گل هاي ريز ( چادر نماز ) از جنس نخي ، چيت ، بعد از دولا کردن پارچه مانند مثلث بزرگي مي شود .
3- روسري ريشه دار : اين روسري همانند روسري ترکمني بزرگ است ، زمينه رنگي سفيد يا مشکي ، قرمز يا سبز ، با گلهاي سرخ بزرگ در چهار گوشه که داراي ريشه هايي در چهار طرف است . اين روسري را به عنوان روبند عروس بر روي صورتش مي اندازند و بعد از آن به عنوان شال کمر استفاده مي شود .
4- چادر : در انواع رنگ ها و جنس ها به صورت نيم دايره اي همانند چادرهاي معمولي متداول در ساير نقاط استفاده مي شود .
تن پوش زنانه :
1- شکل پيراهن زنانه با آستين بلند و سردست و يقه باز تا روي سينه مي باشد از جنس پارچه حريال ، چيت ، به تازگي انواع منسوجات ابريشمي و الياف نفتي که بلند اي آن از سر شانه تا زير کمر مي شد .
2- جيلقه : جيلقه زنان همانند جيلقه هاي فعلي زنانه است ، منتهي پشت و جلو جيلقه ، داراي يک جنس پارچه است ، در سابق روي جيلقه ها را با پول هاي دسته دار تزيين مي کردند .
3- کت : کت در سابق بيشتر مورد استفاده قرار مي گرفت و همانند کتهاي مردانه دوخته مي شد ، رنگ آن تيره و قهوه اي ، سرمه اي ، مشکي قابل استفاده براي هر سني بود .
4- دامن : شالوار : عبارت است از دامن کوتاه به ارتفاع 35 تا 45 سانت به صورت چين دار و يا پليسته که به قسمت بالاي کمر است دوخته مي شود ، اين دامن کوتاه بوده و معمولاً با يک شلوار زيرين مشکي رنگ همانند پيژاماي معمولي پوشيده مي شد . معمولاً قسمت پايين لبه دامن را نيز با چرخکاري تزيين مي کردند .
5- شلوار : به علت کوتاه بودن دامن زنان از نوع شلوار معمولي که اغلب به رنگ مشکي دوخته مي شد، از زير دامن برش مي کردند ، البته امروزه از دامن هاي کوتاه استفاده نمي شود ، همچنين رنگ شلوارهاي زنانه گلدار در زمينه سفيد ، همانند پيژاماي مردانه دوخته و پوشيده مي شود .
6- پيراهن : يک نوع تن پوش سر تا سري است که با انواع مدل هاي چديد دوخته و پوشيده مي شود، بعضاً از دو قسمت بالاتنه و پايين تنه چين دار تشکيل شده است . و قسمت بالاتنه با انواع يقه هاي گرد ، هفت ، دگمه دار ، زيپ دار دوخته مي شود .
7- شال کمر : اصطلاحاً کمر دبد مي گويند و عبارت است از پارچه شال يا چادر شب به شکل مربع در رنگهاي چهار خانه زمينه قرمز يا آبي ، سورمه اي که بعد از دولا کردن مربع به شکل مثلث شده و بعد از پيچيدن به دور کمر در پشت کمر گره مي خورد .
کفش ها :
1- پاپوش : نوع قديمي آن کتلي ، نوعي دمپايي چوبي که قسمت زيرين آن چوب صاف به اندازه کف پا هر فرد ساخته مي شد ، و قسمت رويه آن از لاستيک و رزين تهيه با استفاده از 3 يا 4 عدد ميخ به طرفين کف زيرين متصل مي شد .
2- گالش : پاپوش از جنس لاستيک و رزين که داراي سطحي صاف در کف پا بوده و قسمت داخلي جداره گالش از نوعي پارچه کلکدار قرمز رنگ پوشيده مي شد .
جوراب :
در نقاط بررسي شده استفاده از جورابهاي دست بافت پشمي بعلت نوع آب و هواي منطقه ، مورد استفاده و تهيه قرار نمي گيرد .
وليکن از انواع جورابهاي نايلوني سفيد ، مشکي در مراسمها ، و در حال حاضر کوچه و بازار مورد استفاده قرار مي گيرد که تماماً از شهر خريداري مي شود .
ب )پوشاک مردان
سرپوش ها
1- کلاه پهلوي : همانند کلاه رضاخان که قسمتي از جنس کلاه بصورت نيم استوانه اي در روي پيشاني بصورت دايره و سايبان متصل است .
2- کلاه پوستي : بصورت کلاه با پوشش کرکي يا موي ( پشم ) که در فصل زمستان استفاده مي شد و بصورت آماده از باکو ، آستارا تهيه مي شد .
3- کلاه کاموايي : از جنس نخهاي کاموايي يا نخهاي پشمي برنگ سفيد ، قهوه اي يا سورمه اي
4- کلاه روسي : از جنس پارچه هاي پشمي و يا مخملي که در قسمت پيشاني داراي يک سايه بان نيز است اين کلاه به نام کلاه لنيني يا کلاه پره دار نيز موسوم مي باشد .
5- کلاه شاپو : بصورت نيم استوانه اي که در دورتادور سر نيز داراي لبه است . اين کلاه توسط افراد ميان سال بيشتر استفاده مي شد . در سابق معمولاً خوانين استفاده مي کردند .
6- نمد کلاه : همانند عرقچين هاي کله از جنس تور بود و به صورت نيم استوانه اي کوتاه که فقط در وسط سر قرار مي گرفت و امروزه مورد استفاده ندارد .
تن پوش
پيراهن از پارچه اي بنام زر جافه بند از روستاي ماسوله دوخته مي شد . داراي يقه گرد بدون برگردان ، آستين راسته به صورت با موچ و يا بدون موچ ، بعضي اوقات در طرفين پهلو داراي چاک بود تقريباً بلنداي آن تا يک وجب بالاي زانو و اگر چاک دار نبود تا روي کمر مي شد .
جلوي پيراهن نيز يا درست از وسط سينه باز بود و يا گوشه سمت راست سينه را چاک داده مجداً سجاف داده دگمه (پولک ) مي دوزند . رنگ پيراهن سفيد ، سورمه اي ، قهوه اي روشن انتخاب مي شد .
شلوار :
شلوار مردان ساده به صورت دمپا تنگ و در قسمت کمر ، گشاد که با استفاده بندي از جنس نخهاي پنبه اي که توسط زنان بافته مي شد به نام تومان بندي بر روي کمر محکم مي شد ، جنس شلوارها از نوعي پارچه پشمي موسوم به چوخاشال بود که از روستاي اطراف خلخال و ماسوله تهيه مي کردند .
جليقه :
جليقه مردانه فاقد آستين و تقريباً کوتاه تا روي کمر دوخته مي شود ، در جلوي آن به صورت يقه هفت بدون برگردان بوده وتقريباً 8 يا 10 عدد دگمه بر روي آن دوخته مي شود . در پشت کمر نيز که معمولاً آستري از رنگ اصلي جليقه است يا با دوعدد بند پارچه اي سگک به حالت چين دار مي شود . و يا اينکه در طرفين زير بغل با دگمه اي به مقداري کش متصل است و زير آستر رد شده است ، چين دار مي شود بر روي کمر نيز دوعدد جيب در داخل آستر دوخته مي شود و قسمت پايين جلوي جليقه به صورت صاف يا به صورت هفت مي شود . جنس پارجه آن از نوع پارچه هاي پشمي در رنگهاي تيره و راه راه است .
کت :
کت مردان اين ناحيه اصطلاحاً چوخا ناميده مي شود پارچه آن از روستاي ماسوله خريداري و از جنس پشم و از پشم بز و گوسفند ريسيده و بافته مي شود . که از نظر شکل ظاهري همانند کشهاي معمولي است.
کفش :
1- دوندي ( دوبندي ) : همانند کفشهاي جديد از جنس رزين گاه مي باشد که بعدها از جنس چرمهاي مصنوعي و نوع کفشهاي شهري جايگزين آن شده اند .
2- گالش : همانند کفشهاي لاستيکي زنان است که اغلب در فوصول پاييز و باراني استفاده مي شود و به علت قابليت غيرنفوذ بودن آب هم اينک نيز طالبان زيادي دارد .
3- چوموش : از نظر شکل ظاهري به صورت کفش هاي معمولي است ولي در قسمت جلوي کفش تعدادي از چرم زيرين به سمت بالا برگشته و سطح بالايي کفش روي سينه پا نيز چرم يک تخته است .
قره داغي چوموش : همانند چوموش هاي معمولي بود منتها با بند مي بستند اين نوع چوموش مخصوص متمولين و خانم ها بود .
جوراب :
جورابهاي مورد استفاده از نمونه هاي جورابهاي معمولي است که از شهر خريداري مي شود و بعضاً افراد مسن و کهنسال از جوراب هاي پشمي دستبافت زنان ماسوله در فصل زمستان استفاده مي کنند .
دستکش :
در اکثر نقاط بررسي شده با فتن دستکش پشمي مرسوم نبوده و در فصول سرد سال از دستکشهاي شهربافت و آماده به صورت 5 انگشتي استفاده مي شود .
زير پوش مردانه :
مردان در اين ناحيه از نوعي شلوار کوتاه از جنس پارچه موسوم به تونوکه استفاده مي کردند که از نظر دوخت و شکل همانند پيژاماي معمولي و اغلب زنان در منزل مي دوختند .
ج ) پوشاک کودکان
1- پيراهن : همانند پيراهنهاي معمولي است ، که از جلو بوسيله دگمه هاي فلزي موسوم به قابلمه اي بازو بسته مي شد . از روي پيراهن يک نيم تنه که از نظر شکل ظاهري همانند پيراهن از پارچه دولا دوخته مي شود و در قسمت زير بغل و پهلو با دگمه هايي باز و بسته مي شد ، از روي نيم تنه نيز پارچه نيم دايره اي که در قسمت گردن داري دوبند بود بنام سينه پوش مي بستند تا شير کودک لباسهاي زيرين را کثيف نکند .
2- پيشاني نوزادان را با يک تکه باريک پارچه به نام پيشاني دبد مي بستند سپس کلاه يا سرتنه کلاه را بر سر کودکان مي بستند ، بعضي اوقات نيز از دستمال سه گوش يک لايه نيز به نام لچک سربند کودکان استفاده مي کردند .
پوشاک تالش:
پوشاک
الف - پوشاک مردانه (( سرپوشها ))
1- تالشه بورک ، کلاه در گويش ترکي بورک تلفظ مي شود . کلاه تالشي از جنس شال ( همان پشم گوسفند) است که به شکل استوانه مي باشد . گذاشتن کلاه نشانه پايگاه اجتماعي افراد منطقه است .
2- کامفوا بورک ، کاموا در گويش ترکي و تالشي کامفوا تلفظ مي شود . اين کلاه مخصوص جوانان است .
3- کرگري بورک ، مثل کلاه تالشي است و جنس آن از پارچه هاي معمولي ، شال معروف به (( قتمه)) دوخته مي شود .
4- شال شريف ، عرض آن بين 15 تا 25 سانتي متر و طول آن 5/1 تا 2 متر است . جنس شال شريف نيز از پشم گوسفندي تهيه مي شود از اين نوع شال هم به عنوان شال (( سربند )) و هم براي محافظت از سرما به کمر بسته مي شود علاوه برجنس پشمي بعضي آن از کاموا تهيه مي کنند .
ب - تن پوش ها :
1- الجک ، دستکش در گويش ترکي (( الجک )) تلفظ مي شود . اين دستکشها از جنس پشم يا کاموا هستند که دونوع است .(1) بي بارق:دستکشي که فقط جاي انگشت شست را در آن تعبيه مي شود و چهار انگشت ديگر در يک محفظه جاي مي گيرد . (2) بيش بارق: (در اين نوع دستکش براي هر انگشت محفظه اي جدا در نظر گرفته مي شود .)
2- اوس کونئي ، پيراهن رويي که اغلب از جنس پشم گوسفند و آستين بلند است بدون دگمه و يقه گرد يا اسکي يا هفت است . اگر دو دگمه اي دوخته شوند به اسم (( ايکه دوگمه )) و اگر سه دگمه داشته باشد (( اوچ دگمه )) ناميده مي شود .
3- با شلوخ ، نوعي تن پوش مانند عبا از جنس پشم گوسفند و بدون آستين است . باشلوخ فقط يک دگمه روي سينه دارد و هنگام خواب يا بارندگي استفاده مي شود .
4- پنچک ، در منطقه مورد مطالعه به هر نوع کت از هر جنس پنجک مي گويند . ولي پنجک رايج در منطقه از جنس پشم است . که بيشتر براي مردان و خصوصاً داماد دوخته مي شود .
5- تونکه ، به شلواري که زير شلوار اصلي بپوشند گويند يا هنگام استراحت و خواب و از جنس (( کودري )) يا چيت است .
6- چوخا ، نوعي کت به شکل واندازه کت هاي معولي است . از پشم با الياف ضخيم درست مي شود که مخصوص چوپانان است و آب در آن نفوذ نمي کند .
7- ژاکت ، ژاکت نيز همانند طرح و شکل (( اوس کوئني )) بوده و از جنس پشم گوسفند و پارچه آن ضخيم است و دوتا چهار دگمه در جلو دارد.
8- شال ، در اندازه هاي مختلف از پارچه هاي پشمي ضخيم چند لايه تهيه مي شود . به کمر يا سر بسته مي شود .
9- شلوار ، در حوزه مورد پژوهش شلوار داراي طرح ها مختلف است . همچنين با توجه به نوع و جنس مي توان آنها را دسته بندي کرد از جمله شلوار امريکايي که مانند شلوار معمولي است با اين تفاوت که دو جيب در طرفين زانو ها دارد . و شلوار ايراني که مثل شلوار کردي بوده در حالي که دو جيب طرفين آن بدون آستر است . اين دو جيب همانند شکاف در طرفين شلوار تعبيه مي شود . جنس شلوار ايراني از شال يا پارچه معمولي است .
اگر از شال باشد بند کمر آن را از پشم بافته شده معروف به (( قتمه )) تهيه مي کنند ولي اگر از جنس پارچه هاي معمولي باشد از کش براي بند کنر استفاده مي شود . و شلوار نظامي نيز وجود دارد که همان مشخصات شلوار امريکايي است . و شلوار محلي از پارچه شالي که در محل بافته مي شود تهيه مي گردد.
10- عرخ گير ، در گويش ترکي عرق گير را عرخ گير تلفظ مي کنند . عرق گير را از نوعي پشم ظريف و نرم گوسفند مي بافند . عرق گيرها بدون آستين يا آستين کوتاه هستند و معمولاً يقه آنها را گرد يا هفت مي دوزند و بدون دگمه هستند .
11- کوئنک ، همان پيراهن است ولي مخصوص اعيان واشراف ، جنس آن عمومآ حرير، کتان يا پنبه است و معمولاً به رنگ سفيد بوده و دو تا سه دگمه در جلوي آن مي دوزند که پس از بستن دگمه يقه کوئنک حالت گرد به خود مي گيرد .
پ – جوراپ
1- جوراب ، جوراب در طرح ها و شکل هاي مختلف با نقوش اصيل و قديمي از جنس کاموا ، پشم و گاهي ابريشم به وسيله زنان و مردان روستايي بافته مي شود . هر کدام از جورابها بر اساس طرح يا جنس و نقش داراي اسامي متفاوتي هستند .
2- اسامي جوراپ ، به تمام جوراب هايي که از جنس پشم باشد گويند ، ممکن است بدون نقش يا بانقش باشد البته (( قتمه )) هم به آن گويند .
کفش ها
1- اوزي باقلي چاروخ ،. چاروخ کلمه اي است که براي تمام کفش ها به کار مي رود ( کفش هايي که رويه آنها بسته است (
2- چاروخ ، اصطلاح کلي براي انواع کفش ها ست.
3- خام چاروخ ، اين نوع کفش مخصوص افراد کم بضاعت بوده و در تهيه آن پوست را بدون انجام دباغي به صورت کفش حالت داده و استفاده مي کنند . هر لنگه اين نوع کفش به صورت يک تکه بوده و فقط در قسمت فوقاني شياري ايجاد و دو طرف آن را براي بستن سوراخ مي کنند .
4- زرين چاروخ ، اين نوع کفش ها بسيار ابتدايي و مخصوص افراد کم درآمد بوده و از جنس لاستيک تاير ماشين که در اصطلاح به آن رزين مي گويند تهيه مي شود . اين نوع کفش ها حالت (( نا )) دارند و در قسمت فوقاني آن شياري ايجاد مي کنند و سوراخ هايي براي عبور دادن بند در آن ايجاد مي کنند .
5- زرين چکمه ، نوعي چکمه از جنس لا ستيک تاير پرداخت شده است .
6- زرين گالوش ، در تهيه اين نوع کفش ابتدا بخش زيرين کفش را از پلاستيک مي برند يعد بر اساس بزرگي يا کوچکي رويه آن را بريده و بعد از پرداخت کاري ، به وسيله سنباده ، رويه را با چسب به قسمت کف مي چسبانند . اين نوع کفش دار اي دوام و کيفيت خوبي نسبت به بقيه است .
7- گون چاروخ ، چرم در گويش ترکي ((گون )) تلفظ مي شود . در تهيه گون چاروخ ابتدا چرم را دباغي مي کنند اگر بخواهند کفش را رنگي عمل بياورند عصاره گياهان طبيعي هنگام عمل آوردن چرم به آن اضافه مي شود .
8- لاک چکمه ، همانند رزين گالوش تهيه مي شود و تا زير زانو مي آيد . جنس آن نيز از لا ستيک است . ( منظور از لاک در اينجا لاستيک است)
9- لاک گالوش ، نوعي گالش لاستيکي در دو نوع با بند و بدون بند
10- وطني ، نوعي کفش که از پوست دباغي شده تهيه وبه شکل خام چاروخ مي باشد . با اين تفاوت که قيمت آن بالاتر است .
پوشاک زنان
الف- سرپوش ها
1- روسري : روسري هاي رنگي مخصوص دختران و زنان جوان است . و افراد مسن بيشتر از رنگ سفيد بدون نقش استفاده مي کنند . از جنس پشم يا شالموز تهيه مي شود .
2- روسري شفتالو : نوعي روسري بدون نقش و ساده از پارچه هاي معمولي که براي دختران کوچک مي دوزند .
3- روسري مخمر : مخمل در گويش ترکي (( مخمر)) تلفظ مي شود . رنگ آن معمولاً قرمز بوده و مخصوص زنان و دختران افراد متمول است . علاوه برآن هنگام عروسي آن را برسر عروس مي اندازند .
ب – تن پوشها
1- الجک : دستکش هاي زنانه تيره که همان شکل و طرح مردانه بافته مي شوند . با اين تفاوت که نازک و لطيف هستند و نقوش آنها ظريف و رنگ هاي آن بيشتر قرمز و نارنجي است . 2- تومان : تومان همانند دامن کوتاه ولي پر چين دوخته مي شود . هنگام دوخت پارچه زيادي بکار مي رود . جنس اغلب تومان ها از مخمل ، شالموز ، اطلس و معروف تر از همه نوعي پارچه به نام قماش است . تومان معمولاً از زير کوئنک زنانه مي پوشند .
3- تونک : از زير تومان پوشيده مي شود و به شکل شلوار است جنس آن معمولاً چيت بوده و زنان بيشتر پارچه هايي با گل هاي آبي رنگ را ترجيح مي دهند . هر تونک به طور متوسط دو متر پارچه مي خواهد .
4- ديزليک : نوعي دامن با چين هاي فروان که تا زانو مي آيد و معمولاً زير کوئنک مي پوشند . 5- زو بن : مخصوص عروسي است که بصورت دامن بلند دوخته مي شود و عروس آنرا در شب حنابندان مي پوشد .
6- جليقه : جليقه را روي ديگر لباس ها مي پوشند . هر جليقه داراي رويه و آستر است . جنس آن از پشم مرغوب يا مخمل سياه رنگ است . آستر آن معمولاً از ابريشم يا تترون است . هر جليقه داراي سه جيب است . دو جيب در طرفين و يک جيب در قسمت داخلي که با زيپ دهانه آن را مي بندند .
7- کوئنک : کوئنک يک قطعه پارچه بلندي است که تمام بدن را تا زانو مي پوشاند . کوئنک ها معمولاً داراي آستين بلند هستند . و جنس آنها از ابريشم ، شالموز ، قانوز ، پشم و مخمل در رنگهاي زرد و قرمز مي باشد .
8- يل : يل کوتاه تر از کت معمولي و بزرگتر از جليقه است . جنس رويه آن از مخمل و آستر آن را از حنس ابريشم معروف به حرير انتخاب مي کنند . يل در ميان ديگر لباسها مربوط به اعيان و اشراف است . داراي سه جيب است دو جيب در طرفين به نام (( يان جيبي )) و يک جيب در بخش داخلي يعني آستر دارد که به عنوان (( قولتخ جيبي )) معروف است .
روسري بزرگي به نام سردستمال
روسري کوچک به نام بند دستمال
بوک به قسمتي از روسري که تازه عروسها به روي لب خود مي کشند بوک گويند .
پاژمه به دامن بزرگي که از ده الي دوازده متر پارچه دوخته مي شود گويند .
نيم ساق به شلوار بسيار گشادي که زير دامن بپوشند تا راحت تر سوار اسب شوند گويند .
پ- پاپوش
1- جوراب : از دوجنس پشم يا کا موا مي بافند . اغلب جوراب هاي بافته شده زنان به رنگ قرمز ، نارنجي ، سبز و سفيد است .
2- گيوه : گيوه ها معمولاً از جنس پشم و به شکل چاروخ دوخته مي شوند . اين نوع گيوه ها را بيشتر در داخل اتاق وبه خصوص عروس ها مي پوشند .
3- ديگر انواع کفش: مانند کفش هاي مردانه است اما ظريف تر و گاه مرغوب تر
پو شاک بچه ها
1- دُن : پارچه آن نرم ولطيف است و همانند يک دامن بلند براي بچه هايي که تازه ختنه شده اند استفاده مي شود .
2- دوشليک : نوعي پيش بند نوزاد تا دو سالگي است .
تزئينات لباس
1- پارچه : دوخت انواع پارچه هاي الوان بر روي نقاط مختلف لباس از تزئينات لباس به شمار مي رود.
2- دگمه : دوختن دگمه هاي اضافي بر روي لباس يکي از انواع تز ئينات رايج است . مثلاً در لباس يل مخمل يک رديف دگمه از سر آستين تا زير شانه مي دوزند که به آن (( قول ديمه )) گويند .
3- سکه : در تزئين بخش جلويي يل سکه هاي يک يا دو ريالي و گاهي سکه هاي قديمي را سوراخ نموده و به صورت رديفي يا به شکل گل بوته بر روي آن مي دوزند . در گويش ترکي سکه هاي نقره را (( گوميش )) پول مي نامند . دوختن يک رديف سکه در بخش پائين کوئنک را نيز تزيين (( اتک ليک )) گويند .
4- گس : بافتن رشته هاي نخي در حاشيه روسري را گس گويند که هم تزئين است و هم دوام پارچه يا روسري را زياد مي کند .
وسايل دوخت
عمده وسايل دوخت در منطقه مورد مطالعه عبارتند از : قيچي ، سوزن ، نخ . البته به قرقره يا هر چيز ديگري که نخ به دور آن کلاف مي شود (( عاشق ساپي )) گويند .
مزد خياط
در قديم مزد خياط بيشتر جنسي بود مثل دادن برنج ، تخم مرغ ، گندم ، جو ويا محصولات و فرآورده هاي دامي . ولي تا اکنون بيشتر پول نقد پرداخت مي شود .
پوشاک شفت:
نياز آدمي به پوشش خود دربرابر سرما وگرما ونيز دفاع از پوست تن باعث گرديده است که افراد انساني هر جامعه با تمهيدات لازم وبا استفاده از اليافي که در دسترس دارد ،اقدام به تهيه لباس مورد نياز خود نمايد. به مرور اين نياز حالت تفنني به خود گرفته ووسيله هنر نمايي و ابراز عقايد گشته است . بدين دليل بررسي پوشاک منطقه از ديدگاه تاريخي فرهنگي وهنري ونيزاز ديد جامعه شناسي وروان شناسي قابل تعمق است. بااين تفاسير مي توان گفت هر جامعه انساني با توجه به وضعيت اقليم و نيز نوع شغل لباس منحصر به خود را دارد منطقه مورد بررسي شهرستان شفت نيز از اين وضعيت مستثني نيست و پوشاک محلي خود را دارا مي باشد.
پوشاک مردانه:
پوشاک مردان در منطقه شهرستان شفت اعم از گيلک وتالش به قرا ر زير مي باشد .
ـ کلاه پشمي ، جنس آن پشم گوسفند وتوسط زنان ومردان روستايي بافته مي شود از کلاه پشمي در ايام سرد سال استفاده مي کنند.
ـ شل کلاهshalekola: جنس ان پشم گوسفند داراي دو گوشه که قسمت سر وگوشهارا مي پوشاند. شل کلاه را نيز زنان و مردان مي بافند .
ـ عرق گي يا به اصطلاح زيرپيرهن از جنس پنبه توسط خياطان محلي دوخته مي شود.
ـ پيرهن: pirhan پارچه پيرهن از جنس کرباس و چيت است که از شهر رشت و ساير نقاط شهري تهيه مي کنند.
پيرهن داراي يقه گرد و بعضاً لبه داراست که بوسيله دوسه دگمه تا روي سينه بازوبسته مي گردد .قد ان تا روي باسن داراي استين بلند و جيب روي سينه چپ در رنگهاي سفيد وابي مي باشد .
ـ شيکه : shikahشبيه به کت جنس ان از پشم گوسفند داراي استرميـباشد قد شيکه تا روي باسن وداراي آستين بلند و يقه لب برگردان که به وسيله دوسه دگمه صدفي بازو بسته مي گردد.
ـ قبا : ghaba از پارچه هاي نخي است وازنقاط شهري تهيه کنند به دوخت ان بر عهده خياطان محلي و دوره گرد بوده است .
ـ نيف تنه : nif tanehاين تن پوش بدون استين است جلو باز وداراي چندين دگمه صدفي و داراي دو جيب در پايين دامن و بدون يقه است .نيف تنه داراي استر وبعضاً بدون استر مي باشد .
ـکل چقه : kal chagheh شبيه به کت با اين تفاوت که جنس ان از پشم گوسفند است و توسط زنان روستايي بافته مي شود.
ـشروار : shervar شلوار جنس ان از پشم گوسفند و توسط زنان روستايي بافته ودوخته مي شود شلوار به وسيله يک بند بافته شده نخي که به قزه ( ghareh ) معروف است در کمربسته مي شود براي فصول گرم سال از پارچه هاي نازک شلوار دوخته مي شود.
ـجوراب پشمي: goraf از پشم گوسفند توسط زنان ودختران بافته ميشود .
ـ چموش : chamosh جنس اين کفش از چرم گاو است و از شهر رشت تهيه مي کنند و در تمام فصول سال مردان و زنان استفاده مي کنند.
ـچکمه گالش : جنس ان پلاستيک و تا زير زانو را مي پوشاند.
ـ گالش : پلاستيکي فقط تا ساق پا را مي پوشاند.
ـ رزين rezin : از لاستيکهاي فرسوده ماشين که توسط کفاشان وکفش دوزان در اندازه هاي لازم بريده وبه وسيله ميخچه به همديگر دوخته مي شود.
پوشاک زنانه :
ـ لچک lachak : به صورت کلاه که از پارچه نازک نخي دوخته مي شود و روي سر قرار مي گيرد .
ـ دستمال : dastmal عموماً به صورت چهار گوش جنس ان از چيت ابريشم وساير مواد است ودر رنگهاي ابي وسفيد است که روي لچک بسته مي شود.
ـ عرق گير: همانند زير پوش از جنس پنبه که از بازار خريداري مي شود و يا خياطان محلي ان را مي دوزند.
ـنيم تنه : اين تن پوش بدون استين است وجنس ان از مخمل به رنگهاي قرمز، سبز، ابي م يباشد دو طرف روي سينه تا پايين دامن را به وسيله سکه هاي قديمي سکه دوزي مي کنند . نيم تنه داراي استر وهمچنين جيب در طرفين مي باشد . به ان نيف تنه و در حاضر جلقده jelaghdeh نيز مي گويند.
ـ قبا زنانه : ( gheba - gheva ) همانند کت ، داراي جيب در دو طرف و بغل ونيز داراي استر که توسط خياطان تهيه ودوخته مي شود.
ـ پيرهن : ( perhan ) جنس پيرهن از کرباس، ابريشم، چيت وسوسي مي باشد قد پيرهن تا زير زانو به صورت دامن گرد ، جلو ان تا روي سينه باز است که به وسيله د و سه دگمه باز و بسته مي گردد از اين تنپوش د رتمام طول سال استفاده مي شود .
ـ جرقده : ( jerghedeh ) (جليقه ، جالزقه)( jalezgheh ) اين تن پوش بدون استين داراي دو جيب در دو سمت پايين سينه و استردار مي باشد دو طرف روي سينه را به وسيله سکه هاي قديمي پول دوزي مي کنند وبه وسيله چند دگمه باز و بسته مي شود
ـ چوقا : ( (ghugha از پشم و ساير پارچه ها ، قد چوقا تا روي باسن است و شبيه به کت که توسط خياطان محلي دوخته مي شود.
ـ بي جامه : ( bi jame) معمولاً داراي پاچه هاي تنگ است و در رنگهاي مشکي ، سرمه اي و ابي است
جنس ان از چيت وپارچه هاي نخي ديگري مي باشد بي جامه رادر تمام اوقات شبانه روز استفاده مي کنند به ان تنگه شروار هم مي گويند.
ـ شه وار: shehvar ) ) شبيه به دامن ، بدون پاچه وداراي کمر پرچين که تا روي مچ پا را مي گيرد شه وار به وسيله يک بند پشمين در کمر بسته مي شود .
ـ پاتون patun ): ) يک نوع جوراب تا زير مچ پا از پشم که از ان براي جلوگيري از سرما در داخل خانه استفاده مي کنند .
ـ جوراب جورافjuraf ) : ) از پشم گوسفند در رنگهاي متنوع که توسط زنان و دختران به وسيله چند ميله فلزي بافته مي شود .
ـ گالش : ( ghalesh) تماماً از پلاستيک که تا زير مچ پا را مي پوشاند واز نقاط شهري تهيه مي کنند به ان رزينه گالش rezineh ghalesh هم مي گويند .
ـ کتله : (katleh ) اين کفش داراي کفي چوبي است و نيز داراي چند بند چرمي است که به وسيله ميخ به صورت ضربدري به دو طرف کف متصل شده است .
تهيه ودوخت پوشاک
هنگام پشم چيني گوسفندان ، زن خانواده مقداري از پشم را جهت ريسندگي ونيز دوخت ودوز البسه براي خانواده اش نگاه مي دارد پشم ها را ابتدا با شونه shuneh جدا مي کنند به طوريکه هم اليافهاي ان کشيده شود و هم خاک ان گرفته شود بعد از شونه کشي با استفاده از چره chareh اقدام به ريسندگي پشم مي کنند وسپس جهت بافت پارچه هاي پشمي مورد استفاده قرار مي دهند دوخت ودوز البسه پشمين بيشتر بر عهده خياطان محلي و دوره گرد بوده است .
خياطان محلي در روستا ها مي رفتند مدتي در هر روستا اقامت مي گزيدند و دوخت ودوز اهالي را با دريافت مزد نقدي انجام مي دادند .
اعتقادات وباورها :
درنقاط مورد بررسي باورها واعتقاداتي درباره وقت دوخت ودوز البسه دارند انها بر اين باورند که روزهاي پنجشنبه وجمعه براي دوخت و دوز خوش يمن است .
روز شنبه وچهار شنبه را بد يمن مي دانند – جهت دوخت و دوز – بدين خاطر در اين روزها دست به نخ و سوزن نمي برند .
لباس دوخته شده را دفعه اول در يکي از روزهاي جمعه ودوشنبه يا روزهايي که بازار هفتگي داير است مي پوشند چون بر اين باورند باعث مي شود هميشه ان را با شادي بپوشند
لباس زنان غرب گيلان داراي زيبايي خاص و منحصر به فردي است
لباس زنان غرب گيلان داراي زيبايي خاص و منحصر به فردي است، لباس زنان تالشي در نماي کلي و در غربي ترين منطقه تالش شامل روسري يکدست سفيد، جليقه که گاهي با سکه هاي درشت تزئين مي شود، پيراهن بلند تا مچ پا و دامني که در فارسي شليته و در زبان محلي شلار ناميده شده که زنان تالشي چند تا از اين شلار را روي هم مي پوشند.بلندي پيراهن و شليته مشخص کننده بخشهاي مختلف غرب گيلان است به طور مثال در غربي ترين منطقه تالش يا همان هشتپر مشخصات ذکر شده در بالا، در ماسال پيراهن کوتاه تا بالاي زانو بوده است.
در يک روستا لباس افراد يک شکل بوده و به وضوح لباس ارباب و رعيت قابل تشخيص نبوده و جنس، تعداد لباس و دفعات پوشيدن آنان را از هم متمايز مي ساخته است.
معروفيت لباس قاسم آبادي
منطقه قاسم آباد در شهرستان رودسر و در شرق گيلان داراي ويژگي فرهنگي خاصي است، لباس زنان قاسم آباد به دليل تنوع رنگي زياد و جذابيت بالابسيار معروف بوده و عموميت پيدا کرده است به طوريکه نشانه هايي از اين لباس در نقاط ديگر جلگه شرق گيلان ديده مي شود.اين لباس شامل يک روسري زيرين به نام (منديل) که به جاي آن از کلاه نيز استفاده شده و با تعداد زيادي سکه در قسمت پيشاني تزئين مي شود البته اين کلاه مختص قاسم آباد نيست، جليقه اين لباس به مانند جليقه هاي ديگر بوده با فرق اين که با سکه تزئين شده است. پيراهن لباس قاسم آبادي تفاوت خاصي با پيراهنهاي نقاط مختلف گيلان دارد.
لباسهاي ديلمان نيز بسيار زيبا دوخته مي شود، ويژگي هاي اين لباس عبارتند از استفاده از دوختهاي ابتدايي که سطح لباس را به حالت گسترده اي با نخهاي رنگي و از سوي دست بخيه ساده مي زدند، طرح گل و گلدان و طرح ماه و ستاره که در معماري ايران استفاده مي شده از جمله طرحهايست که به همراه طرح زيگزاگ در اين لباس وجود دارد همچنين در ديلمان نوعي از دامن زنانه با حفظ نشانه هاي تاريخي آن از پارچه مخمل دوخته مي شود.
لباس ديلماني سراسر سکه دوزي شده است
"چادر شب " جزيي از لباس زنان گيلاني است که در برخي روستاها به ويژه روستاهاي مرکزي از پارچه چادر نمازي استفاده و به تدريج در بخش شرق گيلان چادر شب جايگزين مي شود.چادر شب جزيي از صنايع دستي شرق گيلان است که از سوي زنان بافته مي شود داراي تنوع زيادي است، چادر شب کمردبله را از نخهاي رنگي به شکل چهارخانه مي بافند اما از چادر شب طرحدار براي مصارف ديگري مانند جهيزيه عروس استفاده مي شود.
طرحهاي چادر شب داراي تنوع زيادي است، طرح بز کوهي، مرد اسب سوار، ميز، قندان، چنگال و طرح ماکو (يکي از وسايل بافت چادر شب) از جمله طرحهايست که در بافت چادر شب از آنها استفاده مي شود.
در گذشته چادر شب را از نخ به دست آمده از پيله درجه سه ابريشم مي بافتند اما امروزه بافت چادر شب با نخ ابريشم تقريباً منسوخ شده است.
کلاه ترک دار تالشي و کلاه نمدي و پوستين کلاه که از پوست بره تهيه مي شد انواع کلاه براي مردان گيلاني است، براي چوپان ها نيز پوششي به نام "باشلاق" تهيه مي شد که آب را از خود عبور مي داد، باشلاق، پوششي بلند است که از برش زدن پارچه اي بافته شده (پشم شال) به دست مي آيد.
چوپانان در روز از پوشش کوتاه تر استفاده مي کنند که به "کولاگير" معروف است و در شب از نوع ديگري به نام " شولا " که هر دو به صورت نمد مالي ساخته مي شود.
در شرق گيلان لباسي ويژه داماد مرسوم بوده که پيراهن آن در قسمت چپ يقه باز بوده، پيژامه (شلوار) آن مشکي ساده و از شال کمر قرمز طرحدار استفاده مي کردند.
منابع : سایت سل تی تی
سايت تخصصي ميراث فرهنگي http://www.iranchto.ir
جام جم آنلاین
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر