پوشاک زنان ترکمن

پوشاك بارزترين سمبل فرهنگي ، مهمترين و مشخص ترين مظهر قومي و بهترين وسيله انتقال نشانة فرهنگي مي باشد.
وجود تنوع در پوشاك مناطق گوناگون به منزلة علامت و نشانه خاصي براي معرفي اقوام مختلف است.

در اين ميان پوشاك زنان تركمن از پارچه هاي زري، ابريشمي و مخمل رنگي با يراق هاي پهن ، سكه هاي قديمي و نـوارهاي پهن مي باشد كه بر روي آن نقش هاي زيبايي سوزن دوزي مي كنند.
پوشاك زنان تركمن بسيار مجلل، تزئيني و رنگارنگ است ولي در همه حال اصالت ، سنگيني و وقار آن محفوظ است.

اگر بخواهیم فرهنگ  اقوام را بشناسیم ابتدا باید نوع پوشش، ابزار تزیینی (زیورآلات) و وسایل خانگی آنها را مورد تحقیق قرار دهیم.

در شناخت  ترکمن ها و پوشاک سنتی آنها باید گفت که در مقایسه با پوشاک سنتی دیگر اقوام آسیای مرکزی مثل ازبک ها، تاجیک ها، قرقیزها و ... ضمن داشتن شباهت های کلی، ویژگی های خاص خود را نیز دارد.

1- کؤی نک / پیراهن

مشخصات پیراهن زنان را می توان به شرح زیر فهرست کرد
الف- آستین ها: معمولا بلند است و از بالا به طرف مچ دست باریک می شود. زنان ترکمن، حاشیه و سر آستین های پیراهن خود را به شکل ظریفی سوزن دوزی می کنند.
ب- آشیری/ دامن: پیراهن زنان ترکمن یکسره و دامن آن تا قوزک پا می رسد و با طرحی زیبا، است. (منظور از دامن، قسمت پوششی بدن می باشد که از گردن تا قوزک پا یکدست و بدون هیچ برشی می باشد. نه آن دامنی که از کمر برش داشته و فقط از کمر به پایین را می پوشاند.)

ج- یقه: زنان ترکمن، یقه پیراهن را حدود 15 سانتی متر به سمت پایین چاک می دهند و اطراف آن را قلاب دوزی می کنندآنگاه این چاک را از قسمت بالا (زیر گلو) با وسیله تزیینی به نام ( گل یاقا / گل یقه) می بندند تا سینه کاملا پوشیده بماند.د- برش ساده ای دارد و رنگ آن معمولا زرشکی یا بنفش یا سرخ انتخاب می شود.

و- پارچه آن معمولا از جنس ابریشم است که به وسیله ی خود زنان و با دستگاهی ساده به نام تارا بافته می شود. امروزه با ماشینی شدن دستگاه ها و عرضه انواع پارچه در مغازه ها، زنان ترکمن پارچه مورد نیاز خود را از بازار می خرند.

-بالاق / شلوار

شلوار زنان ترکمن از بخش های زیر تشکیل می شود.
الف- قسمت بالای زانو: پارچه ای ساده و با دوختی گشاد است.

ب- پایین زانو: از زانو به سمت مچ پا باریک می شود و با بخش باریک آن حداقل به طول 10 سانتی متر، سوزن دوزی می شود. این بخش معمولا مچ پا را می پوشاند. در لبه ی شلوار که با مچ پا در تماس است نوار سیاهی می دوزند به پهنای یک تا یک و نیم سانتی متر که « بالاق یوپ » نام دارد.

- قوشاق / شال کمر
کمربندی از پارچه است که در هنگام بارداری به دور کمر می بستند. امروزه این رسم منسوخ شده است.
از قوشاق، مردان نیز به هنگام کار در مزارع یا میدان های کُشتی برای تمرکز نیرو در مقابل حریف استفاده می کردند.

4- یاشماق
در لغت به معنی پوشانیدن بخشی از چهره است و در اصطلاح به بخشی از یایلیق / روسری نازک و طرح دار گفته می شود که زن ترکمن در هنگام برخورد با مردان غریبه یا مردان مسن، دهان خود را با آن می پوشاند و نشانه ی حجب و حیا محسوب می شود. امروزه رسم یاشماق خیلی به ندرت – آن هم در روستاها- رعایت می شود و این را ناشی از تحصیل ترکمن ها تا سطوح دانشگاهی می دانند.

5- یایلیق

روسری بسیار نازک، ظریف و منقش است که فقط برای استفاده در خانه کاربرد دارد و معمولا از جنس ابریشم استپوشاك‌ امروزین‌ دختران‌ شامل‌ لباس‌ یا پیراهن‌بلندی‌ است‌ كه‌ معمولا تا قوزك‌ پا را می‌پوشاند. روسری ‌آنها بر دو نوع‌ است‌: یكی‌ چارقد كه‌ ضخیم‌ و دارای‌پورچوك‌ یا ریش‌- ریش‌ در كناره‌ هاست‌ و دیگری‌ یالیق‌ یا كلافی‌ كه‌ نازك‌ است‌ و گاه‌ از ابریشم‌ خالص‌ است‌. هر دو بزرگ‌ می‌باشند.


























































لباس های جدید زنان ترکمن.











منابع : سایت مرکز اسناد میراث فرهنگی


سایت بایراق ، دایره المعارف ترکمن