خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ ايکوموس امسال را سال ميراث کشاورزي نام‌گذاري کرده است. اين نام‌گذاري به منظور حمايت از سال جهاني تنوع زيستي انجام گرفته که غذا بخشي از آن را تشکيل مي‌دهد. تنوع غذايي از جمله موضوعاتي است که انسان همواره به آن مي‌انديشد اما شايد ندانيد که مطالعات باستان‌شناسي در شهر سوخته زابل تا کنون بخشي از فهرست غذايي 5 هزار سال قبل ساکنان آن را کشف کرده است.
شهر سوخته محوطه‌اي باستاني متعلق به 5 هزار سال قبل است که در 55 کيلومتري جاده زابل به زاهدان واقع شده است. اين شهر بزرگ در پي مطالعات باستان‌شناسي به يکي از مهمترين محوطه‌هاي باستاني جهان بدل شد و بخشي از ميراث کهن بشري از جمله نخستين گام‌ها براي ساخت نقاشي متحرک (انيميشن)، جراحي جمجه، ساخت چشم مصنوعي و ... در اين منطقه برداشته شده است. گفته مي‌شود که مردماني سخت‌کوش ساکنان اين شهر باستاني را تشکيل مي‌دادند و آنقدر در اقتصاد پيشرفت کردند که امروز از شهر سوخته به عنوان نبض اقتصاد 5 هزار سال قبل شرق فلات ايران ياد مي‌شود.
شهر سوخته امروز منطقه اي خشک و بي آب و علف است که گويا هيچ گاه انسان در آن زندگي نمي کرده است. اما تحقيقات گياه باستان شناسي خلاف اين ادعا را اثبات مي کند. اين تحقيقات نشان مي دهد كه اين منطقه در پنج هزار سال پيش و در زمان حيات ساكنان شهر سوخته از پوشش گياهي مناسبي برخوردار بوده و درختان بيد مجنون، افرا و سپيدار در اين منطقه به وفور وجود داشته است. هر چند كه شهر سوخته در پنج هزار سال پيش نيز منطقه اي بسيار گرم بوده، اما آب كافي از رودخانه هيرمند به اين منطقه مي رسيده و زمين هاي كشاورزي شهر سوخته را سيراب مي‌كرده است.
از جمله مهمترين يافته‌هاي باستان‌شناسي در شهر سوخته کشف طبخ غذا در اين محوطه باستاني است. باستان‌شناسان تا کنون با بررسي‌هاي علمي روي اشياء بدست‌آمده و دانه‌هاي گياهي و بقاياي جانوري دستور تهيه بيش از 5 نوع غذاي باستاني که در زمان مردم شهر سوخته رايج بوده است را کشف کرده‌اند.
باستان‌شناسان طي چندين سال كاوش مختلف و با همكاري آزمايشگاه گياه شناسي موزه ملي شرق شناسي ايتاليا با انجام بررسي‌هاي بسيار دقيقي روي باقي‌مانده مواد غذايي در ظروف باستاني، تجزيه و تحليل سطح داخلي ظروف و سرند كردن خاك سطح محوطه‌ها موفق شدند بيش از 25 نوع دانه خوراكي و گياهي مصرفي، چند نوع نوشيدني، انواع ميوه ها و سبزيجات و روش آماده سازي چند نوع غذاي ساكنان اين محوطه باستاني را شناسايي كنند.
آشپزي به سبک مردمان شهر سوخته
حال بد نيست به دستور العمل پخت 5 نوع از غذاهاي شهرسوخته توجه کنيم. اهالي شهر سوخته سعي مي‌کردند که در پخت و پز خود تنوع غذايي را نيز رعايت کنند. غذاهاي شهر سوخته با بهره‌گيري کامل از توليد غذاي بومي و شکار و صيد ماهي همراه بوده است.
ماهي و دانه‌هاي گشنيز را با هم خوب تركيب كنيد و در داخل برگ مو جاي دهيد. اين تركيب، دستور پخت يك نوع دلمه است كه ساكنان محوطه باستاني شهر سوخته، 5هزار سال پيش مصرف مي‌كرده‌اند. البته با آنچه امروز به عنوان دلمه خورده مي‌شود متفاوت است ولي ارزش يک‌بار درست کردن را دارد. مواد لازم را تهيه کنيد و دست به‌کار شويد. البته اگر مي‌خواهيد از فهرست غذاهاي شهر سوخته استفاده کنيد، بهتر به بقيه آن‌هم نگاهي بياندازيد.
تخم اردک يا غاز را در داخل خاکستر گرم بپزيد. همزمان دست به‌کار پخت ناني شويد که از آرد کنجد پخته شده است. گفته مي‌شود که اين غذا را حتما با اين نان ميل مي‌کردند و احتمالا بايد خيلي خوشمزه باشد. يکي ديگر از غذاهاي شهر سوخته با استفاده از گوشت گوسفند يا بز پخته مي‌شده است. با اين تفاوت که گوشت را در شير مي‌پختند و به اين ترتيب طعم خاصي پيدا مي‌کرده است.
به تنوع غذايي‌تان سوپ را هم اضافه کنيد. ساکنين شهر سوخته از ترکيب جو، گوشت گوسفند، کشک و کشمش نوعي سوپ مي‌پختند و آن را با نان شخته شده از آرد کنجد ميل مي‌کردند.
بررسي‌هاي باستان‌شناسي نشان مي‌دهد كه مردم شهر سوخته از خيار، انگور، خربزه، هندوانه، پسته وحشي، زيره، گشنيز و سير فراوان به عنوان ميوه و سبزيجات، ماست و شير به عنوان لبنيات، تخم اردك، گوشت اردك، ماهي، گوسفند، بز و گاو به عنوان پروتئين‌هاي خوراكي و از ماءالشعير (آب جو تخمير نشده) و آب انگور به عنوان نوشيدني در پنج هزار سال پيش استفاده مي كرده‌اند. همچنين كارشناسان و باستان‌شناسان؛ به بررسي فوايد تغذيه مواد غذايي مصرفي ساكنان شهر سوخته نيز پرداخته‌اند.
به گفته باستان‌شناسان بررسي‌ها روي مواد مصرفي و تركيبات غذايي ساكنان شهر سوخته نشان مي‌دهد كه آنها از تغذيه سالم برخوردار بوده‌اند و تمام پروتئين‌ها، ويتامين‌ها و تركيبات مورد نياز زندگي را در جيره غذايي خود مصرف مي كرده‌اند.
مردمان شهر سوخته از تمام طبيعت پيرامون خود به نحو شايسته‌اي استفاده مي‌کردند. گويا در آن زمان دورريزي وجود نداشته و همه چيز در خدمت زندگي انسان و تعامل وي با طبيعت بوده است. البته در برخي موارد مثل استفاده از چوب براي سوزاندن، باعث تخريب محيط زيست خود نيز شده‌اند.
در جريان حفاري‌هاي شهر سوخته مشخص شد كه با توجه به صنعتي بودن اين شهر و وجود كارگاه‌هاي صنعتي ساخت سفال و جواهرات، ساكنان شهر سوخته از درختان موجود در طبيعت محوطه براي سوخت استفاده مي‌كردند. بقاياي سوختگي چوب‌ها در محوطه‌ها صنعتي اين شهر به دست آمده است و اين مي‌تواند يكي از عوامل بسيار مهم و موثر در از بين رفتن پوشش گياهي منطقه باشد.
بررسي‌هاي باستان‌شناسي نشان مي‌دهد که درياچه هامون در 3200 قبل از ميلاد درياچه‌اي بزرگ بوده كه رودها و شاخه‌هاي بسياري از اين درياچه به ساير نقاط منشعب مي‌شده است. در بررسي‌هاي منطقه‌اي كه اطراف شهر سوخته انجام شده، بستر رودخانه‌هاي مختلف و آبراه‌هايي پيدا شده كه به مزارع كشاورزي شهر سوخته آبرساني مي‌كرده‌اند.
مردمان شهر سوخته از نيزارهاي باتلاق‌هاي اطراف درياچه هامون براي سبدبافي و بافت حصير استفاده مي‌كرده‌اند. همچنين شواهدي از درون قبرها به دست آمده است كه اثبات مي‌كند آنان از اين ني‌ها براي ايجاد سقف خانه‌هاي خود بهره مي‌جستند. اين شواهد همچنين نشان مي‌دهد كه باتلاق‌هايي در اطراف درياچه هامون وجود داشته كه اكنون هيچ اثري از آنها نيست.
کشف تورهاي ماهيگيري در محوطه باستاني شهر سوخته نشان مي‌دهد که يکي از مشاغل ساکنين اين منطقه ماهيگيري بوده است. صيد ماهي و بافت تورهاي ماهيگيري در اين منطقه امري رايج بوده، اما هنوز شواهد و مداركي به دست نيامده تا به درستي نشان دهد خشكسالي كامل در منطقه سيستان و بلوچستان و به خصوص شهر سوخته دقيقا از چه دوره‌اي روي داده است.
منبع:خبرگزاری میراث فرهنگی
منبع:خبرگزاری میراث فرهنگی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر