خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ باغستان قزوين که از آن به عنوان يکي از منحصر به فردترين باغات کشور نام مي‌برند، پس از تحمل بيش از 50 سال بي‌مهري و تعرضات شهري، دوباره مورد توجه قرار گرفته است. اين باغستان بخشي از تاريخ و ميراث کشاورزي قزوين محسوب مي‌شود که اين شهر را به باغ‌شهري بزرگ تبديل کرده است.
به گزارش CHN باغستان قزوين زماني دور تا دور اين شهر تاريخي را احاطه كرده بود، اما با گسترش فضاهاي شهري و ساخت و سازهاي غيرکارشناسانه، مورد هجوم قرار گرفت و بخشي از آن تخريب شد.
باغ هاي سنتي قزوين كه از آن به عنوان باغستان قزوين ياد مي شود به نحوي كالبد كلي شهر را در بر مي گرفت و از هر چهار طرف قزوين را احاطه مي كرد. اين باغ ها در گذشته از يك سو عملكرد اقتصادي داشته و از سويي مورد بهره برداري كشاورزان قرار مي‌گرفت. گفته مي‌شود که اين باغ‌ها وسعت زيادي داشتند و حتي جانوراني در آن زندگي مي‌کرند.
«ناصر عظيمي»، عضو کميته احياء باغستان قزوين دراين‌باره مي‌گويد: «باغستان قزوين حدود 3 هزار هکتار وسعت دارد و گفته مي‌شود که خاک آن از حاصلخيزترين خاک‌هاي کشاورزي و باغ‌داري است. بر اساس اين خاک حاصلخيز مرمت و احياء بخش‌هاي آسيب ديده باغستان نيز برگشت‌پذير است.»
وي گفت: «اکنون طي تشکيل يک کميته فني طرح احياء باغستان قزوين در دست پيگيري است. در حدود 60 سال گذشته به دليل اجرايي شدن برخي طرح‌هاي دولتي و عدم کارشناسي طرح‌ها اين باغستان مورد بي‌مهري واقع شده و حتي برخي از شريان‌هاي آبرساني آن نيز از بين رفت.»
به گفته وي در حال حاضر روند تخريب کند شده و طي 5 سال گذشته با دادن اعتبارات ميلياردي مانع از نابودي کامل باغستان قزوين شده‌اند. همچنين با اعتبارات ساماندهي، فعاليت‌هايي در جهت احياء و حفاظت از اين باغ آغاز شده است.
عظيمي با اشاره به مالکين اين باغ‌ها گفت: «باغستان قزوين مالکين خصوصي زيادي دارد. با مرگ بزرگان هر خانواده، تعداد وراث اين باغستان‌ها هم افزايش يافته که هر کدام سليقه خاص خود را دارند. از سوي ديگر عقايدشان هم در نگهداري از باغ متفاوت است و اين موضوع نياز به فرهنگ‌سازي دارد تا اين باغستان زنده بماند.»
ايجاد تشکل‌هاي تازه در جهت حمايت از محيط زيست و ميراث فرهنگي و همچنين ساماندهي و ايجاد انگيزه در تشکل‌هاي موجود از ديگر فعاليت‌هاي کميته نجات بخشي باغستان قزوين بوده است.
عظيمي مي‌گويد: «تا کنون بسياري از علاقه‌مندان به اين موضوع را شناسايي کرديم و در آن‌ها ايجاد انگيزه شده است. اما باغستان قزوين فراتر از اين فعاليت‌ها نياز به توجه مدام و ويژه مسئولاني چون استانداري قزوين و شهرداري اين شهر تاريخي دارد.»
عظيمي با نگاهي به تعاريف باغ ايراني، معتقد که باغستان قزوين را نمي‌توان باغ ايراني ناميد. زيرا باغ ايراني با تعاريف خودش مانند باغ فين کاشان يا باغ شازده و سعادت‌آباد شناخته شده و اين در حالي است که باغستان قزوين، باغ شهري بزرگ است. گفته مي‌شود زماني که ناصرالدين‌شاه به سفر فرنگ مي‌رود، به وي باغي نشان مي‌دهند اما ناصرالدين‌شاه تعجب نمي‌کند. از او مي‌پرسند که چرا متعجب نشدي و حتي عکس‌العملي نشان ندادي؛ ناصرالدين‌شاه در جواب مي‌گويد که من شهري در داخل باغ دارم که از باغ شما زيباتر و بزرگتر است.
قزوين باغ‌شهري بزرگي بوده که گفته مي‌شود با درشکه حدود 7 تا 8 کيلومتر را مي‌پيمودند تا از ميان باغ به داخل قزوين وارد شوند. امروز به دليل ساخت و سازها و گسترش شهر، اين فاصله اندک شده است.
عظيمي با بيان اين موضوع که باغستان قزوين در ميان باغ‌هاي ايراني منحصر به فرد است مي‌گويد: «در پي تحقيقاتي که به منظور احياء باغستان قزوين انجام گرفت، بازديد‌هايي از باغ‌هاي زيادي مانند قصر و دشت شيراز يا چادگان اصفهان که مدعي مشابهت با باغستان قزوين بودند شد. اما به جرات مي‌توان گفت که نه تنها شباهتي با اين مجموعه عظيم شهري نداشتندکه حتي با تعاريفي که براي شناختن باغستان قزوين ارائه شده نيز مطابقت نمي‌کردند. بر همين اساس مي‌توان گفت که باغستان قزوين، باغي منحصر به فرد در کشور است.»
آبياري باغستان قزوين يکي از شگفتي‌هاي آن محسوب مي‌شود. سابقه قوانين آبياري و آبرساني در قزوين به قرن 8 ه.ق باز مي‌گردد. اين قوانين را روي پوست آهو تنظيم کرده‌اند و نقض آن باعث کشته شدن حتي فرزندان شده است. گفته مي‌شود که قوانين آبياري باغستان با دقت خيلي زيادي از سوي مالکين باغ‌ها به مرحله اجرا در مي‌آمده است. بر اساس اين قوانين که مشابه آن ديده نشده، ميزان آبرساني به هر باغ از 15 دي‌ماه تا اواخر خرداد مشخص شده است.
به گفته عظيمي از سوي ديگر آبياري باغستان قزوين باعث آب‌خوان‌داري 3 هزار هکتار زمين نيز مي‌شود. در واقع سيستم آبياري اين باغستان به شکلي تنظيم شده که علاوه بر سيراب کردن زمين‌هاي باغ، سفره‌هاي زيرزميني را نيز پر آب نگه مي‌دارد.
عظيمي با اشاره به اهميت آبياري باغستان قزوين مي‌گويد: «حمايت از سيستم آبياري باغستان قزوين مي‌تواند ميلياردها هزينه وزارت نيرو را کاهش دهد اما اين وزارت‌خانه تا کنون کمکي به احياء باغستان قزوين نکرده و شايد اين نياز که همه مسئولان، اعم از استاني و کشوري مانند وزارت نيرو، سازمان محيط زيست، ميراث فرهنگي و ... بايد در حمايت و احياء اين باغستان همراهي کنند، احساس شده است.»
به دليل حاصلخيز بودن خاک باغستان قزوين، محصولات آن نيز کيفيت بالايي دارد. پسته، آلو، انگور، بادام، گردو و زردآلو از جمله محصولات شناخته شده باغستان قزوين است. به دليل کيفيت محصولات اين باغستان، از آن به عنوان بانک ژن کشاورزي نيز ياد مي‌شود. خاک اين منطقه به دليل انباشت‌هاي رودخانه‌اي همواره مورد توجه باغ‌دار‌ها بوده است.
در پي اقدامي از سوي ايکوموس، سال 2010 به عنوان سال ميراث کشاورزي نام‌گذاري شده است. همچنين قرار است طي پرونده‌اي باغ‌هاي ايراني در فهرست ميراث جهاني يونسکو نيز به ثبت برسد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر